Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1950, Page 54
3. Breytileg aflabrögð.
Það hefur áður verið á það drepið, að eitt
af mörgum einkennum allra mikilla fiskveiða
eru sveiflur í aflabrögðunum, mikil fiskveiða-
tímabil skiptast á við veiðileysiskafla, og á
þetta ekki sízt við, þar sem um er að ræða síld
og aðra síldfiska, svo sem brisling, sardínur
o. s. frv. Það er óhætt að fullyrða, að eyður á
milli aflatímabila eru jafn eðlilegar og afla-
bilin sjálf. Undanfarin ár hefur til dæmis ver-
ið kvartað undan síldarleysi við strendur Skot-
lands og sardínuveiðarnar v'ið Vesturströnd
Bandaríkjanna hafa brugðist. Á hinn bóginn
hefur verið óvenju mikið um síld við suður-
strönd Islands, vetrarsíldveiðar Norðmanna
hafa staðið með miklum blóma og uppgripa-
veiði hefur verið við norðanvert Jótland og
vesturströnd Svíþjóðar. Og úr því við minnt-
umst á Svíþjóð, þá á vel við að geta þess, að
þaðan höfum við betri heimildir en frá nokkr-
um öðrum stað, um langæjar sveiflur í síldar-
stofni, og á ég þar einkum við hina frægu
Bohuslán-veiði, eða síldveiðina við strandlengj-
una norðan Gautaborgar. Af þessari veiði fai’a
sögur síðan á 10. öld, og hafa síðan verið níu
aflatímabil með eyðum á milli. Síðasta afla-
tímabilið náði yfir áraröðina 1877—1906, en þá
komst veiðin upp í hálfa þriðju milljón hektó-
lítra, þegar hún var bezt. Síðan hefur veiðin
legið niðri þangað til nú, að tíunda veiðitíma-
bilið virðist vera að byrja.
Þá hafa aflabrögðin á vetrarsíldveiðunum
við Noreg ekki verið síður breytileg. Þar eru
þekkt fjögur aflatímabil síðan á öndverðri sext-
ándu öld. Það síðasta þeirra hófst um alda-
mótin og stendur enn, eins og kunnugt er. Áður
en þetta aflabil hófst, var lítið um síld við
vesturströnd Noregs og í heilan áratug, eða
nánar til tekið á milli 1870—1880 mátti heita
síldarlaust. Eitt árið, nefnilega 1875, fengust
aðeins rúmar 200 tunnur síldar á sömu slóðum
og veiddust 8.800.000 hl. vorið 1948, en það var
hámark allra tíma.
Um sveiflur í síldargengd við ísland á um-
liðnum öldum vitum við því miður frekar lítið.
Þó er enn í minnum síldargengdin mikla við
Austfirði á Watne-tímanum, það er á árunum
um og eftir 1868, þegar Norðmenn hófu síld-
veiðar hér við land. Hversu lengi síld hafði
verið á Austfjörðum þegar Watne kom þangað,
verður ekki vitað, en þetta aflaskeið var á
enda runnið þegar fyrir aldamót. Þegar Norð-
menn hófu hér síldveiðar, eins og áður var
drepið á, virtist lítil síld hafa verið við Norð-
urland. Gerð var tilraun til þess að setjast þar
að, en vegna síldarleysis voru bækistöðvarnar
svo að segja strax fluttar til Austfjarða. Árið
1883 virðist vera hverfidepill í síldargengd hér
við land. Þá kvarta blöðin undan því, að síldin
sé farin að ganga mjög óreglulega inn í firð-
ina, en á hinn bóginn hafi þess orðið vart, að
hún sé farin að vaða í torfum úti á hafi fyrir
norðan land. Þangað til við kunnum að geta
grafið upp gleggri heimildir um þau atvik, sem
þarna hafa auðsjáanlega verið að gerast, verð-
um við að hafa fyrir satt, að það síldartímabil
við Norðurland, sem enzt hefur fram til þessa,
hafi raunverulega hafizt um þetta leyti. Um
svipað leyti fer að rakna úr við vesturströnd
Noregs, enda þótt mikil gengd síldar sé þar
ekki fyrir hendi fyrr en eftir aldamót.
Með hliðsjón af þeim sögulegu staðreyndum,
sem nú hafa verið nefndar, er sízt að furða
þó að síldarmagnið við Norðurland sé breyt-
ingum háð og síldin leggist frá annað slagið.
Reynsla undanfarinna ára virðist því miður
benda til þess, að þetta sé að gerast. Þetta er
lögmál náttúrunnar, lögmál, sem við vitum enn
of lítið um, síldarleysi er jafn eðlilegt fyrir-
brigði og síldargengd.
Ég kem þá að svari við hinni spurningunni,
hver er orsök þeirra breytinga, sem orðið hafa.
Hér er tvennt til. Annað hvort hefur síldar-
stofninn dregist saman, þannig að sú veiði, sem
nú er hægt að sækja í hann, er aðeins lítill hluti
af því, sem hann gat áður af hendi látið, meðan
hann stóð í blóma, eða, að síldin hefur breytt
göngum sínum upp á síðkastið. Það er augljóst
mál, að hvor þessara orsaka gæti ein verið
nægileg til þess að skýra þá breytingu, sem
orðin er, en þó hlyti annað hvort, stofninn að
hafa dregist mjög mikið saman, eða að göngur
síldarinnar eru nú að verða mjög frábrugðnar
því, sem áður var. Loks er sá möguleiki fyrir
hendi, að hvoru tveggja sé til að dreifa, að
stofninn hafi minnkað og að hann hagi auk þess
göngum sínum öðruvísi en áður var. Áður en
leitast verður við að skýra þetta mál nánar,
verðum við að freista þess að gera okkur grein
fyrir, hvað við vitum um lifnaðarhætti þessa
stofns, Norðurlandssíldarinnar.
Það var löngum haft fyrir satt, að Norður-
landssíldin væri alíslenzk, að hún hrygndi á
vorin í hlýja sjónum fyrir sunnan land, en
gengi síðan norður fyrir í ætisleit og leitaði
aftur til hrygningastöðvanna næsta vor. í sam-
ræmi við þetta var talið, að ungviði hennar
ælist upp í fjörðum og flóum landsins. Enda
þótt til séu þeir, sem enn vilja halda fast við
þessa kenningu, þó í allbreyttri mynd, hefur
sú skoðun verið að ryðja sér rúms síðastliðin
fimmtán ár, að megin stofn Norðurlandssíldar-
312
V í K I N G U R