Náttúrufræðingurinn - 2007, Blaðsíða 44

Náttúrufræðingurinn
90
80
70
60
E
:s 50
g
1 40
H.
30
20
10
0
4. Frjótími grasa sýndur sem mislöng lárétt strik á súluriti sem sýnir frjótölur meðalárs 8 ára mælinga á Akureyri. Bókstafir
A-F vísa til skilgreininga á frjótíma, sbr. 1. töflu. - The grass pollen season is shown as a thick line on a histogram of pollen counts
over the grozving season based on 8 years ofpollen monitoring in Akureyri, A-F refers to the different definitions, see Table 1.
Skilgreining á frjótíma
....... A Emberlin
........ B Nilsson og Persson
■ ..■— C Lejoly-Gabriel
D Þröskuldur- 1%
■ E Þröskuldur-frjótala 10
— F Samfella
ll.
I I I I f I I I I I I I I I I I I
I I I I I I I 1 I I I I I I I I I I I I 1 I I 1 I I I
-.iTErsörnrnTiT
l.jún 15.jún
.,llillinii,iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiimutimy
Akureyri 1998-2005
^ AM06

l.júl
15. júl
l.ág
15. ág
1. sept
15. sept
Fyrsta sumarið sem mælt var í
Reykjavík kom stærsti toppurinn,
819, um miðjan ágúst, en sá lægsti,
42, mældist 12. júlí 1995. Það ár var
jafnframt lélegasta grasárið (780 frjó
m ■3ár1) í Reykjavík frá upphafi. Fylgni
árlegs frjófalls við hámarksfrjótölu
grasa er mikil í Reykjavík, R2 = 0,89
(p = 0,002). Hámarkið er að jafnaði
um 12% allra grasfrjóa það árið en
getur spannað frá 5 og upp í 20%.
Á Akureyri ná grasfrjó hámarki
heldur seinna en fyrir sunnan. Þar
er algengast að frjókorn séu flest
síðari hluta ágúst. Einu sinni hafa
frjókorn náð hámarki í lok júlí en
það var 26. júlí 2004. Lægsta há-
mark mældist 2001 þegar 76 gras-
frjó voru í rúmmetra lofts 23. ágúst.
Það sumar var jafnframt lélegasta
grasfrjóár á Akureyri, en hæst varð
frjótala grasa tveimur árum síðar,
eða 4. ágúst 2003 þegar hún náði
341, og það sumar var mesta gras-
frjósumar á Akureyri til þessa með
tæplega 2500 grasfrjó (3. tafla). Há-
marksfrjótala er að jafnaði um 13%
af öllum grasfrjóum það ár en fylgni
milli árlegs frjófalls grasa og há-
marksfrjótölu er ekki marktæk á
Akureyri.
Frjókorn og árferði
Sífellt fleiri eru með frjóofnæmi og
hafa menn m.a. reynt að kanna
hvort það megi skýra með vaxandi
fjölda frjókorna þeirra tegunda sem
þekktar eru sem skæðir ofnæmis-
valdar, eins og t.d. grasfrjóa. í Vest-
ur-Evrópu hefur þó komið í Ijós að
heildarfrjómagn frá grösum hefur
ekki farið vaxandi þó svo frjókorn-
um frá öðrum tegundum eins og
birki, eik og netlu hafi fjölgað víða á
20-33 ára tímabili fram til ársins
2001.10
I Reykjavík (5. mynd) kemur í ljós
að frjókornum fækkar að jafnaði á
þessu 18 ára tímabili. Sé hins vegar
fyrsta árinu sleppt (þ.e. 1988, sem
virðist afbrigðilega hátt, eða með
um tvöfalt fleiri grasfrjó en árið
1990, sem kemst næst í frjómagni)
þá má sjá lítilsháttar aukningu, eða
um 7 frjókorn á ári sem samsvarar
0,4% af meðalfrjómagninu í 17 ár,
en reyndist ekki marktæk. Séu hins
vegar síðustu 14 árin skoðuð, þ.e.
tímabilið 1992-2005, má greina
aukningu sem nemur um 75 frjó-
kornum á ári, sem er um 5%, og
reyndist sú breyting marktæk (R2 =
0,38 og p = 0,018).
Þau átta ár sem frjómælingar á
Akureyri hafa verið stundaðar gefa
til kynna svipaða tilhneigingu, þ.e.
grasfrjóum fjölgar heldur þegar litið
er á tímabilið sem heild (5. mynd).
Þetta er þó ekki marktækt, enda
tímaröðin stutt og árin fá sem mælt
hefur verið fyrir norðan. Mesta
grasfrjósumar á Akureyri til þessa
var eins og áður hefur komið fram
árið 2003, þegar tæplega 2500 gras-
frjó mældust, en fæst urðu þau
sumarið 2001, innan við 1000, og
sveiflur geta verið þó nokkrar frá
ári til árs eins og fram kemur á 5.
mynd.
Er hægt að spá fyrir
UM GRASTÍMANN?
í Evrópu hafa menn reynt ýmsar
aðferðir til að segja fyrir um upphaf
frjótímans, frjótölur fyrir næsta dag
112
Á