Náttúrufræðingurinn - 2007, Blaðsíða 45

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
5. mynd. Árlegt heildarfrjómagn (SPI) grasa í Reykjavík 1988-2005 og á Akureyri 1998-2005. - Annual totals of grass pollen in
Reykjavík 1988-2005 and Akureyri 1998-2005.
eða viku og árlegt frjómagn. í fyrstu
var mjög horft til aðhvarfsgreining-
ar. Gögn um frjótölur voru borin
saman við einstaka veðurfarsþætti,
einkum hitastig og úrkomu, eða
þroska annarra plöntutegunda, eins
og t.d. birkis, og fylgnin skoðuð ef
vera kynni að þættirnir hefðu
forspárgildi." Einnig voru áhrif
margra veðurfarsþátta skoðuð sam-
tímis (multiple regression) og líkön
búin til.12,13 A síðari árum hefur
tauganetum (neural networks), sem
eru reiknifræðileg líkön í formi
tölvuforrita, verið beitt í auknum
mæli og eru Spánverjar þar í farar-
broddi.1415
Enn sem komið er hefur lítið farið
fyrir líkansmíð byggðri á íslenskum
gögnum. Tímaröðin fyrir Akureyri
er enn of stutt, aðeins 8 ár, til að bú-
ast megi við einhverjum árangri í
líkangerð þar, en senn líður að því
að Reykjavíkurröðin nái þeim lág-
marksárafjölda að hún verði væn-
leg til tilrauna í líkansmíð, með frjó-
tíma komandi sumra í huga.
SAMANTEKT Á HELSTU
NIÐURSTÖÐUM
Það kemur á óvart hversu lík frjó-
tímabil grasa eru í landshlutunum
tveimur, Reykjavík og Akureyri,
því oftast vorar fyrr á suðvestur-
horninu og þess vegna hefði mátt
búast við einhverjum mun á þess-
um tveimur stöðum. Þegar skil-
greiningar Emberlin o.fl.3 og Lejoly-
Gabriel6 eru notaðar reynist tímabil-
ið heldur styttra á Akureyri en í
Reykjavík, enda hefst það um viku
seinna fyrir norðan, 15. júlí, en lýk-
ur aðeins þremur dögum seinna.
Hinar skilgreiningarnar (B, D, E og
F) gefa allar heldur lengri frjótíma á
Akureyri og þar nær hann alltaf
fram í september. I Reykjavík lýkur
honum í lok ágúst, nema þegar
samfelluskilgreiningin er viðhöfð;
þá byrjar frjótíminn degi fyrr fyrir
norðan, 7. júní, og endar fimm dög-
um síðar, 23. september.
Þrátt fyrir ólíkar aðstæður á mæli-
stað, annars vegar úti á miðju túni
en hins vegar uppi á steyptu hús-
þaki hátt yfir jörðu, er fjöldi gras-
frjóa yfir sumarið áþekkur þau átta
sumur sem mælt hefur verið sam-
tímis á báðum stöðum. Fjögur sum-
ur hefur heildarfjöldi grasfrjóa orð-
ið hærri fyrir norðan og fjórum
sinnum varð hann hærri fyrir sunn-
an. Meðalfjöldi grasfrjóa á Akureyri
er 1660 frjó m'3 og í Reykjavík á
sama tímabili 1652 frjó m
Búast má við hámarki grasfrjóa
nokkru fyrr fyrir sunnan, eða oftast
í lok júlí eða byrjun ágúst, en í ágúst
á Akureyri og oftar en ekki í síðari
hluta mánaðarins. Þann tíma sem
hægt er að bera saman mælingar er
hámarksfrjótalan mjög áþekk á báð-
um stöðum, í Reykjavík á bilinu
87-347 en á Akureyri 76-341. Á
fyrsta ári mælinganna í Reykjavík
fór frjótalan upp í 819 og 1991 fór
hún í 527.
Síðustu átta ár hefur heildarfrjó-
magn grasa farið heldur vaxandi á
báðum stöðum. Ekki er ólíklegt að
þar komi fram áhrif hlýnandi veð-
urfars16 á vaxtartíma og þroska
gróðurs hér á landi. Vaxtartíminn
lengist og gróðurinn verður grósku-
meiri þegar lofthiti hækkar hér á
norðurslóðum. Undanfarin ár hafa
frjómælingar því farið í gang um
tveimur vikum fyrr en áður var
talið nauðsynlegt, eða þegar um
miðjan apríl. Jafnframt safnast gögn
í sarpinn með hverju árinu sem líð-
ur og senn kemur að því að þau
verði næg til nánari athugunar á
sambandi veðurfars og frjómagns.
SUMMARY
Pollen monitoring started in Reykjavik,
the capital of Iceland, in 1988, and in 1998
a new aerobiology station was establis-
hed in Akureyri, in the northem part of
the country. Poaceae is the most abund-
ant pollen type in the air of the island. An
evaluation of the characteristics and
trends in the grass pollen season at the
two places mentioned above is the sub-
ject of this study.
113