Náttúrufræðingurinn - 2001, Síða 36

■7Ze-
■01^-. Tn^edc >
'ýh*sju^~- éirTc^uicdC-
1. mynd. Hluti bréfs frá John Hancock 1879. í því kveðst hann hafa gert afsteypur 11
geirfuglseggja (en eitt egg að auki átti hann sjálfur) og litað þærmjög vandlega. Höfundur
keypti frumrit bréfsins af enskum fornbókasala. - Part of a letter from the English
ornithologist John Hancock regarding the eggs of the Great auk.
og nýta örverur hveranna. Fleiri greinar um
það rannsóknasvið, sem birtust á 19.
öldinni, eru í skrá Haralds Sigurðssonar. Sú
elsta er að líkindum grein eftir F. Liebmann
frá 1841, og eins má finna frásagnir af gróðri
jarðhitasvæða hérlendis í greinum eftir C.
Ostenfeld í kringum aldamótin.
J.G. Forchhammer, jarð- og efnafræðingur
í Kaupmannahöfn, ritaði meðal annars um
íslenskar steindir og um Heklugosið 1845. Er
margt af því í ritaskrá Haralds Sigurðssonar,
en þó ekki allra þeirra birtinga getið sem mér
er kunnugt um. Ein ritsmíð sem alveg vantar
hjá Haraldi, en er skráð af Royal Society, er
frásögn Forchhammers eftir ýmsum heim-
ildum afeldgosinu íEyjafjallajökli 1821:
- Account of a volcanic eruption in
Iceland. Thomson, Ann. Phil. III, 1822,401-
405; Froriep, Notizen III, 1823, col. 33-36;
Tilloch, Phil. Mag. LIX, 1822, 428-432.
Nöfnin þrjú eiga við útgefendur tímaritanna.
Algengt var á þessum árum að slík rit birtu
efni hvert upp úr öðru. Raunar vantar hér
fjórða tímaritið, Edinburgh Philosophical
Journal, þar sem stytt gerð greinarinnar úr
Ann. Phil. birtist í 7. árgangi 1822,155-157,
án þess að Forchhammers væri getið sem
höfundar.
Enn eitt atriði tengt jarðfræði landsins,
sem ég vil rekja hér, er grein eftir írann John
Tyndall um íslenska goshveri:
- On some eruptive phenomena of
Iceland. Proc. Royal Inst. 1,1851-1854,329-
335.
Skrá Haralds Sigurðssonar hefur ekki
þessa grein heldur aðra styttri með
svipuðum titli „úr óvissu tímariti", sem
vantar í Royal Society-skrána. Líklega er
Tyndall aðeins að endursegja lýsingar
annarra frá íslandi, fremur en að hann hafi
komið hingað sjálfur. í greininni frá 1851-
1854 nefnir Tyndall að í sumum íslensku
hveranna sé vatnið fagurblátt (sjá 2. mynd),
og gæti löng saga tengst því atriði. Tyndall
var fjölhæfur eðlisfræðingur, sem ritaði
meðal annars um eðliseiginleika andrúms-
loftsins og um margskonar agnir sem í því
sveima (sjá t.d. Guðmund Eggertsson 2000,
bls. 173-174). Um 1869 framkvæmdi hann
vandaðar tilraunir til þess að útskýra
114