Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 2001, Side 89

Náttúrufræðingurinn - 2001, Side 89
2. mynd a, b. Ljósmyndirnar tvær tók höfundur í júlí 1968 á leið frá Lake Superior (Port Williams) til Lake of the Woods í Kanada. Á vinstri myndinni sjást lóðrétt, jökulnúin grávakkalög, meira en 2600 milljón ára (Superior Province, grœnt á 3. mynd) en á hinni sést hvar sama jarðmyndun er að umbreytast í granít. og jarðskorpufleka urðu almennt viður- kenndar gerðu skarpskyggnir jarðfræðingar sér þannig Ijóst að jafnvel í fornurn meginlandsskjöldum má sjá merki þess að sömu ferli setsöfnunar og fellingafjalla- myndunar - sem þá voru kennd við „jarðtrog“ (geósynklínu) - höfðu verið að verki svo langt aftur sem jarðlög geyma söguna. Saga jarðar er gríðarlöng eins og flestir vita, 4600 milljónir ára (m.á.). Sennilega var lífið orðið til fyrir a.m.k. 3600 m.á., en fyrst fyrir 600 m.á. komu fram lífverur með harða skel sem geymist í jarðlögum - þetta síðasta skeið nefnist því upp á (anglíseraða) grísku „phanerozoic", með sýnilegu lífi. Allar eldri jarðmyndanir, sem einu nafni nefnast forkambríum, voru því jarðfræðingum nánast lokuð bók áður en aldursgreiningar með geislavirkum samsætum komu til sögunnar. Smám saman kom í Ijós að hinir fornu meginlandsskildir skiptast í „jarð- myndanir“ eftir aldri - dæmi urn þetta sjást á 3. mynd. Hvert þessara jafnaldra svæða er forn keðja fellingafjalla sem rofnað hefur niður, þannig að meginlandsskildir eru láglendir og flatlendir. Norður-Ameríka er girt að vestan og austan fjallgörðum sem mynduðust í yngri fellingahrinum (gult á 3. mynd). ■ JARÐTROG OG FELLINGAFJÖLL Á síðustu 600 m.á. hafa orðið þrjú skeið fellingafjallamyndunar, Kaledóníufellingin (450 m.á.), Harzfellingin (300 m.á.) og Alpafellingin (60 m.á.). Á 3. rnynd eru þær allar sýndar með gulu: Appalachiafjöll á austurströndinni tilheyra Kaledóníu- og Harzfellingunni en Klettafjöllin á vestur- 167

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.