Náttúrufræðingurinn - 2002, Qupperneq 4

Skógrækt og
NÁTTÚRUVERND
Skógrækt og náttúruvernd eru land-
nýtingarhættir sem ná til stórra landsvæða
og eru þar í flokki með búfjárbeit, land-
græðslu, útivist og ferðamannaútvegi. Rætt
er um skógrækt hér á landi sem nái til
nokkurra þúsunda km2, en við landnám er
talið að nokkrir tugir þúsunda km2 hafi verið
skógi eða kjarri vaxnir. Náttúruvernd, með
friðlöndum og þjóðgörðum, þyrfti sennilega
að ná til nokkurra tuga þúsunda km2 ef vel
ætti að vera. Skógrækt breytir ásýnd lands
og gróðurfari, en því fylgir svo breyting á
dýrafari og í vissum mæli á vatnafari og
jarðvegi. Við það getur raskast landslag og
lífríki sem ástæða eða nauðsyn gæti verið til
að vernda eða varðveita. Vissir árekstrar
geta því orðið milli þessara landnýtingar-
hátta og deilur risið, sem hvorugum eru til
framdráttar.
Abyrgir áhugaaðilar um hvorn tveggja
landnýtingarháttinn hafa um nokkurt skeið
leitað leiða til að greiða fyrir sambýli þeirra,
þannig að árangur verði sem mestur af
hvorum tveggja en skerðing og röskun sem
minnst. Markviss umræða er hafin um
skógrækt og landslagsvernd, en það hugtak
komst fyrir aðeins örfáum árum inn í íslenska
löggjöf og eru hugmyndir um hana enn ekki
mjög þróaðar. Er því viðbúið að sú umræða
vari enn um sinn. Umræða er einnig hafin um
samlögun skógræktar og þess lífríkis sem
fyrir er. „Myllur guðs mala hægt,“ segir
máltækið, og svo er stundum einnig með
myllur hins opinbera kerfis. En nú hafa
Náttúrufræðistofnun íslands og Skógrækt I
ríkisins tekið höndum saman um að kanna
áhrif skógræktar á annað lífríki og valið lii
þess Fljótsdalshérað, þar sem flæmi ný-
skóga eru núna stærst. Með því er efnt til
grunns að skynsamlegu fyrirkomulagi sam-
býlis skógræktar og náttúruverndar.
Angi af þessari samvinnu var erindi, sem
fuglafræðingar Náttúrufræðistofnunar fluttu
á fræðslufundi HÍN 28. janúar síðastliðinn,
um áhrif skógræktar á fuglalíf í ljósi
núverandi þekkingar.
Hér er unnt að ganga þétt og örugglega til
verks, því að munur er á tímahorfi skóg-
ræktar og mannvirkjagerðar, t.d. vegagerð
eða virkjunarlónum sem hvort tveggja tekur
stuttan tíma og er þá unnið til fulls, auk þess
að vera nánast óafturkræft. Hringrás skógar-
ins er nærri öld, hvort sem er frá setningu og
til höggs í viðarskógum eða miðað við
líftíma íslenskra birkiskóga. Auk þess er
skógrækt að verulegu leyti afturkræf. Skóg-
urinn bætist við smátt og smátt, en það
býður upp á sveigjanleika og lagfæringar
meðan á aðgerðinni stendur. Þannig gefast
margvíslegir möguleikar á að fella skóginn
saman við náttúruvernd, en grunnur þess er
sú þekking á samvist þeirra sem nú er efnt til
og samkomulag um fyrirkomulag hvors
tveggja. Ríður nú á miklu að fylgja þessu
góða upphafi eftir, skipulega og rösklega,
svo að koma megi bæði skógrækt og
náttúruvernd fyrir sem haganlegast og
hnökraminnst, landinu og þjóðinni til heilla.
Freysteinn Sigurðsson, formaður HÍN.
178