Náttúrufræðingurinn - 2002, Qupperneq 6

1. mynd. Teikning a/„Aegagropila sauteri"
sem kalla má samnefni við Cladophora
aegagropila. „Die Siifiwasserflora Deutsch-
lands, Österreichs und der Schweiz “. Jena
1921.
botninn. Ekki er vitað um önnur vötn hérlendis,
þar sem kúluskíturinn myndar svona stórar
kúlur.“ (Árni Einarsson 1985, bls. 157.)
■ „MARIMO" í ]APAN
Ámi Einarsson, forstöðumaður Rannsókna-
stöðvarinnar við Mývatn, hefur gert sitt til
að kynna þetta undur í blaðagreinum og
viðtölum.
Upphaf þeirrar kynningar má rekja tii heim-
sóknar líffræðingsins Isamu Wakana, frá
eynni Hokkaido í Japan, sumarið 1999. Hann
hafði frétt um kúlurnar í Mývatni og kom
gagngert til að skoða þær - mun hafa kafað í
vatninu. Með í för var blaðamaður frá
stórblaðinu Asahi Shimbun í Tókýó, sem
sendi fréttir úr ferðinni.
Skýringin á þessum áhuga Japana er sú að
í Akan-vatni á Hokkaido eru óvenjustórar
og reglulegar kúlur af þessari þörungs-
tegund, sem þarlendir kalla „marimo“. Fyrir
kemur að þær nái 20-30 cm þvermáli. Þær eru
fyrir löngu orðnar frægar í Japan, enda
útnefndar „sérstök náttúrugersemi“ þegar
árið 1921. Vatnið er í þjóðgarði, stranglega
friðlýst, og sömuleiðis kúlurnar, sem heima-
fólk við vatnið hefur verið duglegt að
kynna, og hefur það dregið ótrúlegan fjölda
ferðamanna að vatninu. Þar er árlega haldin
„marimo-hátíð“ og gegna frumbyggjar eyjar-
innar (Ainu-fólkið) þar sérstöku hlutverki.
Fræðslustofa er á eyju í vatninu og kemur
þangað um hálf milljón manna á ári hverju.
Auk þess er rannsóknastofa í nærliggjandi
borg, þar sem inikið er um þetta fjallað. í
framhaldi af heimsókn Wakana var Árna
boðið til Japans, þar sem hann var heiðurs-
gestur á marimo-hátíðinni, og kynnti
kúlurnar í Mývatni á fjölsóttum fundi.
(Nánar um þetta í ágætu viðtali Elínar
Pálmadóttur við Árna í Morgunblaðinu 27.
febr. 2000.)
■ UPPGÖTVUNARSAGA
Oft er talið að Anton E. Sauter, austurrískur
læknir og grasafræðingur, hafi orðið fyrstur
til að lýsa vatnakúlum á fræðilegan máta árið
1824. Þær voru úr Zeller See hjá Mariazell, í
Austurríki. Hann mun hafa nefnt kúlurnar
Conferva coactalis. Tegundin var síðar
kennd við hann og kölluð Cladophora
sauteri Nees eða Aegagropila sauteri
(Nees) Kutzing. Nöfnin Aegagropila og
Conferva aegagropila eru þó líklega mun
eldri og hafa verið notuð um svipuð fyrir-
bæri eða það sama. Ættkvíslin Aegagropila
var sett upp af þörungafræðingnum Kútzing
á 19. öld og innihélt allnokkrar tegundir (A.
cornuta, A. linnaei, A. martensii, A.
holsatica, A. profunda og A. sauteri, auk
þess tvær sjávartegundir: A. agardhii og A.
trichotoma).
Nú er almennt talið að þessi ættkvísl eigi
lítinn tilverurétt og þá í mesta lagi sem
deilikvísl af Cladophora. Auk þess hafa
allar ferskvatnstegundir hennar verið
sameinaðar í eina safntegund, sem kallast
180