Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 2002, Page 67

Náttúrufræðingurinn - 2002, Page 67
2. mynd. Landslag heimshafanna. Úthafshryggirnir eru merktir með grœnum og gulum lit (Pinet 2000). ■ LAGSKIPTING SJÁVAR Eðlisþyngd sjávar ræðst bæði af saltinnihaldi og hitastigi. Mest er selta sjávar á um 20° norðlægrar breiddar og 20° suðlægrar breiddar í Atlantshafi og Kyrrahafi þar sem úrkoma er minni en uppgufun (Butcher o.fl. 1998). Atlantshaf er saltara en Kyrrahaf og minnst er seltan í norðanverðu Kyrrahafi. Flokka má vatnsmassa hafsins eftir hitastigi og eðlis- þyngd. Svokölluð hitastigs- og seltulínurit era þannig notuð til þess að skilgreina hafstrauma og rekja feril þeirra. Um þessar mundir stjómast hafstraumar fyrst og fremst af breytileika í hitastigi og staðvindum, en hugsanlegt er að fyrr í jarðsögunni hafi komið tímabil þegar hafstraumar stjómuðust fyrst og fremst af mismunandi seltu vatnsmassa. Yfirborðsselta á heimskautasvæðum sveiflast eftir árstíðum þar sem ís ýmist myndast eða bráðnar. Yfirborðsselta sjávar er einnig íninni þar sem stór fljót falla í sjó. Dærni urn þetta er að finna úti fyrir ósum Amasonfljótsins sem flytur árlega meira en 5 x 1012 rúmmetra af vatni út í Atlantshaf (Pinet 2000). Hins vegar getur selta djúpsjávar verið stöðug, eins og t.d. í Norður-Atlantshafi þar sem vatn á meira en 2 km dýpi hefur seltu í kringum 34,9%o. Þar eð þetta vatn kemst ekki í snertingu við veðrahvolf jarðar breytist selta þess mjög hægt. Seltubreytingar em mestar þar sem gamall saltur djúpsjór kemur upp á yfirborð, eins og við vesturströnd Suður- Ameríku. Lagskipting í heimshöfunum er þríþætt. Y firborðslagið nær ífá y fuborði að þeim skilum í hafinu þar sem hitastig er 10°C. Þykkt þess er að meðaltali um 100 m. Hitaskiptalagið er hins vegai- þar sem hitastigið lækkar úr 10°C niður í 4°C. Umfang þessa lags er um 18% af rúmmáli hafsins. Djúpsjór kallast síðan kalda svæðið neðan hitaskiptalagsins. Lítil lóðrétt blöndun á sér stað í hafinu og má ef til vill orða það svo að lagskiptingin sé furðu stöðug. Á heim- skautasvæðunum verður lagskiptingin þó óljósaii. I Norður-Atlantshafi er að finna saltasta vatn heimshafanna. Hafsvæðin í kringum Suðurskautslandið eru aftur á móti köldust og Norður-Kyn'ahaf hefur minnsta seltu. Af innhöfum em til mjög sölt höf eins og Dauðahafið og Saltisjór í Utah (sjá 3. rnynd). Þar er vatnið yfirmettað með tilliti til seltu, salt fellur út og saltlög myndast. 241

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.