Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 2002, Qupperneq 67

Náttúrufræðingurinn - 2002, Qupperneq 67
2. mynd. Landslag heimshafanna. Úthafshryggirnir eru merktir með grœnum og gulum lit (Pinet 2000). ■ LAGSKIPTING SJÁVAR Eðlisþyngd sjávar ræðst bæði af saltinnihaldi og hitastigi. Mest er selta sjávar á um 20° norðlægrar breiddar og 20° suðlægrar breiddar í Atlantshafi og Kyrrahafi þar sem úrkoma er minni en uppgufun (Butcher o.fl. 1998). Atlantshaf er saltara en Kyrrahaf og minnst er seltan í norðanverðu Kyrrahafi. Flokka má vatnsmassa hafsins eftir hitastigi og eðlis- þyngd. Svokölluð hitastigs- og seltulínurit era þannig notuð til þess að skilgreina hafstrauma og rekja feril þeirra. Um þessar mundir stjómast hafstraumar fyrst og fremst af breytileika í hitastigi og staðvindum, en hugsanlegt er að fyrr í jarðsögunni hafi komið tímabil þegar hafstraumar stjómuðust fyrst og fremst af mismunandi seltu vatnsmassa. Yfirborðsselta á heimskautasvæðum sveiflast eftir árstíðum þar sem ís ýmist myndast eða bráðnar. Yfirborðsselta sjávar er einnig íninni þar sem stór fljót falla í sjó. Dærni urn þetta er að finna úti fyrir ósum Amasonfljótsins sem flytur árlega meira en 5 x 1012 rúmmetra af vatni út í Atlantshaf (Pinet 2000). Hins vegar getur selta djúpsjávar verið stöðug, eins og t.d. í Norður-Atlantshafi þar sem vatn á meira en 2 km dýpi hefur seltu í kringum 34,9%o. Þar eð þetta vatn kemst ekki í snertingu við veðrahvolf jarðar breytist selta þess mjög hægt. Seltubreytingar em mestar þar sem gamall saltur djúpsjór kemur upp á yfirborð, eins og við vesturströnd Suður- Ameríku. Lagskipting í heimshöfunum er þríþætt. Y firborðslagið nær ífá y fuborði að þeim skilum í hafinu þar sem hitastig er 10°C. Þykkt þess er að meðaltali um 100 m. Hitaskiptalagið er hins vegai- þar sem hitastigið lækkar úr 10°C niður í 4°C. Umfang þessa lags er um 18% af rúmmáli hafsins. Djúpsjór kallast síðan kalda svæðið neðan hitaskiptalagsins. Lítil lóðrétt blöndun á sér stað í hafinu og má ef til vill orða það svo að lagskiptingin sé furðu stöðug. Á heim- skautasvæðunum verður lagskiptingin þó óljósaii. I Norður-Atlantshafi er að finna saltasta vatn heimshafanna. Hafsvæðin í kringum Suðurskautslandið eru aftur á móti köldust og Norður-Kyn'ahaf hefur minnsta seltu. Af innhöfum em til mjög sölt höf eins og Dauðahafið og Saltisjór í Utah (sjá 3. rnynd). Þar er vatnið yfirmettað með tilliti til seltu, salt fellur út og saltlög myndast. 241
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.