Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2002, Síða 67

Náttúrufræðingurinn - 2002, Síða 67
2. mynd. Landslag heimshafanna. Úthafshryggirnir eru merktir með grœnum og gulum lit (Pinet 2000). ■ LAGSKIPTING SJÁVAR Eðlisþyngd sjávar ræðst bæði af saltinnihaldi og hitastigi. Mest er selta sjávar á um 20° norðlægrar breiddar og 20° suðlægrar breiddar í Atlantshafi og Kyrrahafi þar sem úrkoma er minni en uppgufun (Butcher o.fl. 1998). Atlantshaf er saltara en Kyrrahaf og minnst er seltan í norðanverðu Kyrrahafi. Flokka má vatnsmassa hafsins eftir hitastigi og eðlis- þyngd. Svokölluð hitastigs- og seltulínurit era þannig notuð til þess að skilgreina hafstrauma og rekja feril þeirra. Um þessar mundir stjómast hafstraumar fyrst og fremst af breytileika í hitastigi og staðvindum, en hugsanlegt er að fyrr í jarðsögunni hafi komið tímabil þegar hafstraumar stjómuðust fyrst og fremst af mismunandi seltu vatnsmassa. Yfirborðsselta á heimskautasvæðum sveiflast eftir árstíðum þar sem ís ýmist myndast eða bráðnar. Yfirborðsselta sjávar er einnig íninni þar sem stór fljót falla í sjó. Dærni urn þetta er að finna úti fyrir ósum Amasonfljótsins sem flytur árlega meira en 5 x 1012 rúmmetra af vatni út í Atlantshaf (Pinet 2000). Hins vegar getur selta djúpsjávar verið stöðug, eins og t.d. í Norður-Atlantshafi þar sem vatn á meira en 2 km dýpi hefur seltu í kringum 34,9%o. Þar eð þetta vatn kemst ekki í snertingu við veðrahvolf jarðar breytist selta þess mjög hægt. Seltubreytingar em mestar þar sem gamall saltur djúpsjór kemur upp á yfirborð, eins og við vesturströnd Suður- Ameríku. Lagskipting í heimshöfunum er þríþætt. Y firborðslagið nær ífá y fuborði að þeim skilum í hafinu þar sem hitastig er 10°C. Þykkt þess er að meðaltali um 100 m. Hitaskiptalagið er hins vegai- þar sem hitastigið lækkar úr 10°C niður í 4°C. Umfang þessa lags er um 18% af rúmmáli hafsins. Djúpsjór kallast síðan kalda svæðið neðan hitaskiptalagsins. Lítil lóðrétt blöndun á sér stað í hafinu og má ef til vill orða það svo að lagskiptingin sé furðu stöðug. Á heim- skautasvæðunum verður lagskiptingin þó óljósaii. I Norður-Atlantshafi er að finna saltasta vatn heimshafanna. Hafsvæðin í kringum Suðurskautslandið eru aftur á móti köldust og Norður-Kyn'ahaf hefur minnsta seltu. Af innhöfum em til mjög sölt höf eins og Dauðahafið og Saltisjór í Utah (sjá 3. rnynd). Þar er vatnið yfirmettað með tilliti til seltu, salt fellur út og saltlög myndast. 241
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.