Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 2002, Page 68

Náttúrufræðingurinn - 2002, Page 68
3. mynd. Salteyðimörkin í Utah var einu sinni innhaf Ljósm. corbis.com. ■ EFNASAMSETNING SjÁVAR Selta sjávar er skilgreind sem grömm af uppleystu salti í hverju kílógrammi af sjó. Helstu jónir sjávar hafa styrkleika yfir einn milljónastahluta (ppm), þ.e. yfír0,001%c. Þær eru 11 talsins (2. tafla) (Butchero.fi. 1998). Snefilefni sjávar eru þau efni sem hafa styrkleika undir einum milljónastahluta. Dæmi um snefilefni eru mangan (Mn), gull (Au) og járn (Fe). Snefilefnin eru nauð- 2. tafla. Helstu jónir i' sjó. Helstu iónir ísjó Styrkur í %o (g/kg sjór) Cl' 18,980 Na+ 10,556 so4-2 2,649 Mg+2 1,272 Ca+2 0,400 K+ 0,380 HCO 0,140 Br 0,065 h3bo3 0,026 Sr+2 0,013 F 0,001 synleg fyrir lífverur sjávar, jafnvel þótt þau séu í litlu magni. Katjónir eins og Na+, K+, Ca+2, og Mg+2 eru að mestu leyti frjálsar jónir í sjó. Hins vegar eru anjónimar C03 2 og S04'2 bundnar að miklu leyti. í hafinu mynda snefilmálmar efnasam- bönd með anjónum eins ogOH'. Leysni margra gas- tegunda í hafinu stjórnast af sameindamassa þeirra. Því þyngri sem sameindin er, því betri verður leysni hennar í sjó. He með sam- eindamassa 4,003 hefur þannig minni leysanleika en Xe sem hefur sam- eindamassa 131,300. Leysni gastegunda eykst einnig við lægra hitastig. Þannig er meira gas í yfirborðsvatni sjávar við pólana en við miðbaug. Leysni gastegunda í hafinu er lýst með lögmáli Henrys.1 Af því lögmáli má sjá að þótt efni eins og koltvíoxíð safnist fyrir í andrúmsloftinu eykst leysni efnisins í sjó mjög hægt. Leysni efna við kjöraðstæður getur aldrei verið meiri en samkvæmt lögmáli Henrys. ■ HAFSTRAUMAR Vindknúnir hafstraumar eru í nokkur hundruð efstu metrum sjávar og eru aðallega láréttir straumar. Hafstraumarnir renna ekki alltaf í sömu stefnu og meðal- vindurinn blæs vegna núnings á milli vatnsmassa. Þannig getur sjórinn streymt næstum hornrétt á meðalvindstefnuna. Snúningur jarðar hefur einnig áhrif. Niðri í hafdjúpunum eru hins vegar 1 Lögmálið er eftirfarandi: P = K * c x h x þar sem Kh er fasti Henrys, P er þrýstingur efnisins í andrúmsloftinu og cx er styrkur uppleysts gass í hafinu. 242

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.