Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2002, Síða 68

Náttúrufræðingurinn - 2002, Síða 68
3. mynd. Salteyðimörkin í Utah var einu sinni innhaf Ljósm. corbis.com. ■ EFNASAMSETNING SjÁVAR Selta sjávar er skilgreind sem grömm af uppleystu salti í hverju kílógrammi af sjó. Helstu jónir sjávar hafa styrkleika yfir einn milljónastahluta (ppm), þ.e. yfír0,001%c. Þær eru 11 talsins (2. tafla) (Butchero.fi. 1998). Snefilefni sjávar eru þau efni sem hafa styrkleika undir einum milljónastahluta. Dæmi um snefilefni eru mangan (Mn), gull (Au) og járn (Fe). Snefilefnin eru nauð- 2. tafla. Helstu jónir i' sjó. Helstu iónir ísjó Styrkur í %o (g/kg sjór) Cl' 18,980 Na+ 10,556 so4-2 2,649 Mg+2 1,272 Ca+2 0,400 K+ 0,380 HCO 0,140 Br 0,065 h3bo3 0,026 Sr+2 0,013 F 0,001 synleg fyrir lífverur sjávar, jafnvel þótt þau séu í litlu magni. Katjónir eins og Na+, K+, Ca+2, og Mg+2 eru að mestu leyti frjálsar jónir í sjó. Hins vegar eru anjónimar C03 2 og S04'2 bundnar að miklu leyti. í hafinu mynda snefilmálmar efnasam- bönd með anjónum eins ogOH'. Leysni margra gas- tegunda í hafinu stjórnast af sameindamassa þeirra. Því þyngri sem sameindin er, því betri verður leysni hennar í sjó. He með sam- eindamassa 4,003 hefur þannig minni leysanleika en Xe sem hefur sam- eindamassa 131,300. Leysni gastegunda eykst einnig við lægra hitastig. Þannig er meira gas í yfirborðsvatni sjávar við pólana en við miðbaug. Leysni gastegunda í hafinu er lýst með lögmáli Henrys.1 Af því lögmáli má sjá að þótt efni eins og koltvíoxíð safnist fyrir í andrúmsloftinu eykst leysni efnisins í sjó mjög hægt. Leysni efna við kjöraðstæður getur aldrei verið meiri en samkvæmt lögmáli Henrys. ■ HAFSTRAUMAR Vindknúnir hafstraumar eru í nokkur hundruð efstu metrum sjávar og eru aðallega láréttir straumar. Hafstraumarnir renna ekki alltaf í sömu stefnu og meðal- vindurinn blæs vegna núnings á milli vatnsmassa. Þannig getur sjórinn streymt næstum hornrétt á meðalvindstefnuna. Snúningur jarðar hefur einnig áhrif. Niðri í hafdjúpunum eru hins vegar 1 Lögmálið er eftirfarandi: P = K * c x h x þar sem Kh er fasti Henrys, P er þrýstingur efnisins í andrúmsloftinu og cx er styrkur uppleysts gass í hafinu. 242
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.