Náttúrufræðingurinn - 1997, Qupperneq 10

■ LÍFSFEFULL
Hammer (1941) lýsti lífsháttum og lífsferli
mykjuflugunnar nokkuð nákvæmlega, en
áður hafði Cotterel (1920) skrifað um
fluguna og lýst útliti eggja, lirfa, púpa og
flugna. Karlflugurnar eru auðþekkjanlegar
á afturbolnum, sem er sívalur, en kven-
flugurnar eru með þríhyrningslaga aftur-
bol, sem er úttroðinn þegar þær koma til
að verpa (2. mynd). Flugurnar laðast að
nýrri mykju (renna á lyktina) og þar verpir
kvenflugan. Eggin eru fullmótuð þegar
kvenflugan kemur á staðinn og þau
frjóvgast um leið og hún verpir þeim.
Karldýr sem kemur á staðinn grípur hvaða
kvenflugu sem er og makast við hana án
þess að biðla til hennar á nokkurn hátt. Að
því loknu verpir kvenflugan en karlinn
sleppir ekki taki sínu á henni og ver hana
fyrir öðrum karldýrum á meðan hún verpir
eggjunum. Oft má sjá staka karla ráðast á
pör sem eru á mykjunni og er tilgangurinn
auðsjáanlega sá að ná kvenflugunni af
„eigandanum“. Stundum er barist hart og
lengi. í sumum tilfellum tekst „slettirek-
unni“ ætlunarverk sitt og tekur þá kven-
fluguna frá hinum.
Eggin eru tiltölulega stór (2-3mm), hvít
á lit og með tvær totur sem minna á vængi
á þeim enda sem stendur upp úr mykjunni.
Lirfur klekjast út eftir u.þ.b. einn sólar-
hring og þá skríða þær strax inn í mykjuna
og byrja að éta hana. Eftir 2-3 vikur púpa
þær sig, ýmist inni í mykjunni eða undir
henni. Flugurnar klekjast síðan út 1-2
vikum síðar nema komið sé að vetri en þá
leggjast þær í dvala (þroskunartími er
háður hitastigi - ofangreindar tölur eiga
við 15°C). Flugurnar nærast ekki á mykju
heldur á blómasykri og á öðrum tvívængj-
um (Cotterel 1920).
■ rannsóknir geoffrey
PARKERS
Segja má að fyrir tilverknað eins manns,
Englendingsins Geoffrey A. Parkers, hafi
mykjuflugan orðið mjög vel þekkt innan
atferlis- og þróunarfræðinnar og eru rann-
sóknir hans sígildar. Hann hóf rannsóknir á
mykjuflugunni 1965 og hlaut doktors-
nafnbót fyrir þær fjórum árum síðar. Á
næstu tveimur árum birti hann átta yfir-
gripsmiklar greinar um tegundina og fleiri
bættust við síðar. Þessar greinar fjölluðu
aðallega um þróun æxlunarhegðunar hjá
kven- og karldýrum. Hann einbeitti sér
einkum að því að rannsaka hvernig sam-
keppni karldýranna um maka hefur mótað
atferli þeirra.
Parker gekk út frá þeirri forsendu að
hegðunarmynstrin sem hann var að
rannsaka væru arfbundin og mótuðust þess
vegna af ýmiss konar þróunaröflum,
einkum náttúruvali. Áhugi hans beindist
sérstaklega að svokölluðu kynvali (sexual
selection) sem flestir líta nú á sem sérstakt
form náttúruvals þó Charles Darwin
(1871), sem fyrstur skilgreindi kynval,
vildi halda þessu tvennu aðskildu. Með
kynvali er átt við að viss einkenni þróist
eingöngu vegna þess að einstaklingar sem
bera þau eru líklegri en aðrir að ná sér í
maka og/eða eiga mörg afkvæmi. Seinna
túlkaði Parker (1978) gögn sín út frá þeirri
hugmynd að í stofnum komist á þróunar-
lega stöðug hegðunarmynstur (evolution-
ary stable strategies - ESS) og í anda
líkana, þar sem kostnaður (orkueyðsla,
áhætta) við ákveðna athöfn er borinn
saman við hagnaðinn (fjölda afkvæma).
Þessi rannsóknaviðmið einkenna þá
grein líffræðinnar sem kalla má atferlis-
vistfræði eða félagslíffræði. Rannsóknir
Parkers á mykjuflugunni í Englandi voru
með þeim fyrstu þar sem sjónarmið
atferlisvistfræðinnar ríktu. Hér á eftir
verður skýrt frá helstu niðurstöðum rann-
sóknanna.
í fyrsta lagi var lýsing Hammers (1941)
á lífsháttum tegundarinnar, sem hann
hafði rannsakað í Danmörku, sannreynd. í
öðru lagi athugaði hann þéttleika flugn-
anna á kúadellum á misntunandi tíma dags
og yfir sumarið. Að meðaltali voru 4 karl-
flugur á hverja kvenflugu og fjöldi flugna
var í réttu hlutfalli við stærð dellunnar
(Parker 1970a). Fjöldi flugna í kringum
4