Náttúrufræðingurinn - 1980, Side 46

ná fótfestu með tegundinni á kostnað
arfgerða sem minna mega sín í þessu
tilliti. Þetta er náttúruval. Að því til-
skildu að ný arfgeng afbrigði skjóti
stöðugt upp kollinum innan tegundar-
innar er skiljanlegt að náttúruval geti
smám saman valdið miklum breyting-
um á arfgerð hennar og eiginleikum.
Loks getur svo farið að ný tegund eða
tegundir komi fram. Darwin þekkti ekki
orsakir arfgenga breytileikans sem hann
gerði ráð fyrir í kenningu sinni, enda var
þekking líffræðinga á erfðum lítil sem
engin jaegar þróunarkenningin var fyrst
kunngerð.
Engin líffræðikenning hefur haft jafn
víðtæk áhrif og þróunarkenningin.
Áhrifa hennar hefur eins og kunnugt er
ekki einungis gætt innan líffræðinnar
sjálfrar heldur einnig á hinum margvís-
legustu sviðum mannlegrar j^ekkingar
og viðleitni.
Það var líka um miðja nítjándu öld að
menn fóru fyrir alvöru að beita efna-
fræðilegum og eðlisfræðilegum aðferð-
um við rannsóknir á lífverum. Þá hefst
tími tilraunalíffræðinnar. Fram til þessa
hafði líffræðin að mestu verið fræðigrein
athugandans. Liffræðingar höfðu yfir-
leitt látið sér nægja þær tilraunir sem
náttúran sjálf hafði gert. Ýmsar hefð-
bundnar greinar líffræðinnar urðu
reyndar fyrir litlum áhrifum af hinum
nýju rannsóknaraðferðum. Því fer upp
úr jjessu að gæta tvískiptingar innan
líffræðinnar. Annars vegar voru fræða-
svið athugandans þar sem lífveran var
enn sem fyrr rannsökuð í heild, annað
hvort ein út af fyrir sig eða sem hluti af
stofni eða tegund. Þannig mátti t. d.
flokka dýr og plöntur, rannsaka út-
breiðslu þeirra, draga ályktanir um
skyldleika o. s. frv. án þess að grípa til
efna- eða eðlisfræðilegra rannsóknarað-
ferða, enda var (rtessi líffræði í litlum sem
engum tengslum við fyrrnefndar fræði-
greinar. Hins vegar voru svo fræðasvið
tilraunamannsins þar sem reynt var að
kryfja sjálfa lífsstarfsemina til mergjar
með aðferðum efnafræðinnar og eðlis-
fræðinnar. Oft var lítið samband á milli
[jessara tveggja arma líffræðinnar. Þessa
tvískiptingu má enn merkja i líffræð-
inni, enda þótt forsendur hennar séu nú
að verulegu leyti brostnar.
Rannsóknir á efnasamsetningu líf-
vera leiddu í ljós að þær eru gerðar úr
sömu frumefnum og fyrirfinnast í hin-
um lífvana umheimi þeirra. Enginn
grundvallarmunur er á efnasambönd-
um lífveranna og á lífrænum efnasam-
böndum (kolefnissamböndum) sem
hægt er að mynda í tilraunaglösum.
Enn fremur varð mönnum ljóst að hin
nýfundnu lögmál varmafræðinnar um
varðveislu orku eiga jafnt við í lífheim-
inum sem annars staðar. Lífverurnar
hlytu að afla sér orku úr umhverfi sínu
og hagnýta sér hana bæði til að við-
halda skipulagi sínu og til vaxtar. Ekki
var lengur [DÖrf á sérstöku lífsafli. Orku-
hugtakið hafði leyst það af hólmi.
Reyndar vantaði enn skýringu á því
hvað réði arfgengu skipulagi lífveranna
og mótaði lífstarfsemina. Þelrrar skýr-
ingar varð að bíða talsvert fram á 20.
öld, en þegar hún hafði fengist var ekki
lengur nein ástæða til að efast um að
lífverurnar hlíti í einu og öllu sömu.
efnafræðilegu lögmálum og lífvana efni.
Lífverurnar einkennast Jdví ekki af sér-
stökum efnafræðilögmálum heldur af
sérstöku skipulagi efnis.
Skömmu eftir miðja f9. öld gerði
Louis Pasteur (1822—1895) tilraunir
sem sannfærðu menn rækilega um að
300