Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1987, Page 98

Náttúrufræðingurinn - 1987, Page 98
1. tafla. Samantekt helstu þátta í landmyndun og landeyðingu íslands á 14,5 Ma (þúsundir km3). —Balance sheet for the subaerial Icelandic crust throughout 14.5 Ma (in thousands of cubic kilometers). inn addition út subtraction Skorpumyndun New crust 100 Eyðing vegna kólnunar Contraction by cooling 67 Eyðing vegna árrofs Erosion by rivers 63 Eyðing vegna jökulrofs Erosion by glaciers 10 Landeyðing umfram landmyndun Destruction beyond construction 40 AllsITotal 140 140 bundnu flotjafnvægi, en skv. kórréttri kenningu dreifist aukaþungi yfir stærra svæði, því að skorpan svignar eins og ís á tjörn undan þunga. Mæl- ingar Eysteins Tryggvasonar (1973) kringum Kötlu benda þó til þess að jarðskorpa íslands sé furðufljót að laga sig að breyttum aðstæðum, en þar kom í ljós að landið umhverfis Mýr- dalsjökul svaraði árstíðabundnum af- komubreytingum jökulsins: skorpan sígur undan auknu snjófargi vetrarins en rís við þiðnun jökulsins á sumrin. HEITI REITURINN Loks er að geta möttulstróksins undir íslandi, sem að bestu manna yfirsýn er nú undir vestanverðum Vatnajökli. Þyngdarmælingar höfðu áður bent til þess, að slíkur strókur, 600 km djúpur og 1% léttari en mött- ullinn umhverfis (Morgan 1972), væri undir íslandi og ylli því að landið er yfirleitt ofan sjávarmáls. Síðan hefur verið sýnt fram á slíkan strók, meira en 420 km djúpan, með firrðskjálfta- mælingum (teleseisms; Kristján Tryggvason o.fl. 1983). Strókur þessi virðist hafa um 100 km þvermál, og þannig gætir áhrifa hans mest um mið- bik landsins. Þegar skorpuna rekur út af stróknum, hratt til vesturs en hægt til austurs, verður landsig því meira en sem svarar samdrætti í skorpunni vegna kólnunar. Á þetta er bent hér, en málinu ekki fylgt frekar að sinni. UPPGJÖR OG YFIRLIT Ef notað er líkanið á 5. mynd b (330 km langt gosbelti, 1,04 km landhæð eftir því endilöngu, og 145 km land- myndun til hvorrar áttar á 14,5 milljón árum), hafa myndast 110.000 km3 of- ansjávar. Af þessu hurfu % hlutar nið- ur fyrir sjávarmál á 14,5 Ma, eða 67.000 km3. Framburður straumvatna var áætlaður 0,025 km3/ár, eða 363.000 km3 á 14,5 Ma. Á móti kemur 92
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.