Náttúrufræðingurinn - 1934, Side 39

85
NÁTTÚRUFR.
um ísbbreiður hájöklanna, að undir fótum þeirra kunni hægt
og hægt, með skriðjöklinum, að vera að mjakast ofan eftir hall-
anum lík þeirra manna, sem þar uppi hafa farizt, lík, sem ef
til vill koma ekki í ljós fyrr en eftir áratugi. Og þau eru ekki
svo fá þessi lík, sem einhversstaðar eru á leiðinni og búist er
við að komi í ljós þó seinna verði. Bæði ferðamannafélög þau,
er aðallega fara um Alpafjöllin, og eins ríkisstjórnir í flestum
menningarlöndum þar sem jöklar eru, hafa nú á tímum nákvæm-
ar skýrslur yfir alla þá, sem um langan tíma hafa farist í þess-
um jökulferðalögum, og er þar líka getið ártalsins, sem líkindi
eru til, eftir því sem næst verður komizt, að líkin komi aftur í
dagsins ljós. Þannig er búizt við, að lík dómara eins frá Vínar-
borg, Weihofen að nafni, er fórst á slíku ferðalagi árið 1900,
muni finnast aftur 1954, og 1962 lík tveggja Englendinga, er
fórust í Noregi 1903 við klifur í jökli þar, er heitir Lodalstindur.
ísalagnir á ám og stöðuvötnum.
Vatn verður fyrir oss í náttúrunni í þrem myndum: L o f t-
k e n n t eða vatnsgufa, fljótandj — og í þeirri mynd
venjulega kallað bara vatn — og f a s t, þ. e. a. s. ís. Öll fljót-
andi efni eða vökvar verða föst fyrir neðan eitthvert ákveðið hita-
stig. Þessi myndbreyting vökvanna er venjulega kölluð
storknun, en um vatn er sagt, að það f r j ó s i. Hér lát-
um við vatnsgufuna liggja milli hluta, en snúum okkur að hin-
um myndunum, ,,vatni“ og ís. Hitastig það, er vatn frýs — eða
ís bráðnar — er nefnt frostmark og hefir verið valið fyr-
ir núllpunkt hitamæla vorra.
Flest efni dragast saman, þegar þau storkna, þannig að
minna fer fyrir þeim eftir en áður. Þar af leiðir, að eðlisþyngd
hins storknaða efnis er meiri en hins fljótanda, og storknaður
moli myndi sökkva til botns í vökvanum. En vatnið hefir þann
fágæta — og í fyllsta máta blessunarríka — eiginleika, að það
þenst út við storknunina; það fer meira fyrir ísnum en vatninu.
Allir kannast við, að vatn í flösku sprengir utan af sér glerið,
er það byrjar að frjósa. Eðlisþyngd íss er því minni en vatns
og hlutfallið er nálægt 9:10.
Við skulum aðeins gera okkur grein fyrir, hvernig fara