Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 23

Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 23
RAUÐHÓLL 15 hljóta að vera ættaðlr úr hnullungadreif eða -kambi, senr liggur að vísu nokkru dýpra, en er þó meðal hinna ungu, lausu jarðlaga, sem liggja ofan á grágrýtisgrunninum. Þetta styður óneitanlega þá skoð- un, að um gervigos eitt hafi verið að ræða við ’myndun Rauðhóls. Ef þar hefði komið upp raunverulegt eldgos, djúpt úr jörðu, mætti búast við að finna meðal gosefnanna aðkomusteina brotna úr föstu bergi, grágrýti eða móbergi. En ekkert slíkt brot lief ég getað fundið þrátt fyrir allm kla le-it. Allir |>eir aðkonnisteinar, sem eru úr grá- grýti — eins og berggrunnurinn fast norðan við Rauðliól og væntan- lega einnig und.’r lionum — eru lábarðir hnullungar. En ef Rauðhóll er gervigígur, nægir ekki sú skýring hinna erlendu jarðeldafræðinga, sem að framan getur, að við slíkar myndanir gjósi aðeins upp úr þykku hraunflóði, því að við myndun Rauðhóls hefur bersýnilega gosið upp úr undirlagi hrauns'ns. — Og xneira að segja: Skýring sú, er Iiér að framan var höfð eftir Þorvaldi Thoroddsen, hrekkur skamrnt, því að Rauðhóll er a. m. k. að nokkru leyii mynd- aður framan eða utan við jaðar hins rennandi lirauns. Þessar stað- i-eyndir, býst ég við, að flestum (erlendum) jarðeldafræðingum þættu stappa nærri fullri sönnun fyrir því, að Rauðhóll sé ekki gervigígur, heldur raunverulegur eldgígur, myndaður áður en hraun- ið rann. En því til andsvars vil ég benda á enn eina staðreynd, sem styður gervigígst i 1 gátuna. Hér í nágrenninu — og raunar víðar um land — eru ýmsar jarð- myndanir, sem líkjast svo Rauðhól, að ætla verður, að þær séu eins til orðnar. Skulu hér nefndir til dærnis Rauðamelur við veginn suður með sjó, um .5 krn ,,suður“ (þ. e. VSV) frá Rauðhól, og Rauðhólar við Elliðavatn. Enn fremur má benda á gjallhólana í Aðaldal í Suð- ur-Þingeyjarsýslu. Á síðustu árum hefur feikimikil íauðamöl verið tekin bæði úr Rauðamel og Rauðhólum, en ég hef ekki skoðað malargryfjurnar til neinnar hlítay. Þó hef ég séð í Rauðamelsgryfj- unum svipaða hvíta leirköggla sem í Rauðhól. Allir þessir gjallhólar eða þyipingar af gjallhólum standa í hraunum. En á milli hraun- anna eru stór svæði, þar sem einsætt er, að jarðeldur Iiefur aldrei bært á sér eftir ísöld — í Aðaldal jafnvel ekki síðan löngu fyrir ísöld. Hraunin, sem hólarnir standa í, hafa öl 1 runnið langar leiðir að. Með öðrum orðum: gjallhólarnir eru ekki á neinu jarðeklasvæði. El' þeir væru raunverulegar eldstöðvar, þá væru þeir í fyrsta lagi ein- kennilega afskekktir frá öðrum eldstöðvum. í öðru lagi væru þessir stöku hólar eða óreglulegu hólaþyrpingar hér í grenndinni kynlega
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.