Náttúrufræðingurinn - 1956, Síða 66

58
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Um allmargra ára skeið hafa stúdenialiópar frá Durham háskóla í Englandi
unnið að jöklarannsóknum hérlendis uridir handleiðslu Jórrs F.yþórssonar. Ilafa
þessir hópar yfirleitt unnið gott rannsóknarstarf, einkum um kortagerð, en
það starf liafa þessir stúdentar yfirleitt kunnað vel, þótt ýmsu væri stundum
ábótavant um kunnáttu þeirra í öðrum greinum. Einn þessara hópa, fjórir pilt-
ar og tvær stúlkur, dvaldist við Sólheimajökul sumarið 1948, gerði kort af
jöklinum og mældi skriðhraða lians, bráðnun, framburð Jökulsár o. fi. Birt-
ist árangur þessara rannsókna í ofannefndri ritgerð, sem Náttúrugripasafnið
lét prenta í safnritinu Acta Naturalia Islandica. Skrifar Jón Eyþórsson inn-
gangsorð og rekur nokkuð rannsóknir sínar og Steinþórs Sigurðssonar á Sól-
heimajökli og á Kötlusvæðinu. Hal Lister, sem nú er kominn í tölu fremstu
jöklafræðinga Bretlands, skrifar um rannsóknirnar í heild og um kortagerðina,
R. Jarvis skrifar um landslag og landmótun, M. Mc. Donald og I. W. Paterson
um mælingar þær, er gerðar voru á jöklinum sjálfum, en R. Walker um Jökulsá
og framburð hennar.
Mælingar þeirra félaga sýna m. a. að á 40 ára tímabilinu 1907—1948 hefur
Sólheimajökull þynnzt allt að 140 m., flatarmál jökulsins neðan við 800 m.
hæðarlínu minnkað um rúml. 3 ferkm, og jökultungan neðan sömu hæðar-
línu rýrnað um nær hálfan rúmkm. Mesta skrið á jöklinum mældist 1.2 m á
dag. Mestur framburður óuppleystra efna í Jökulsá mældist vera 302 mgr í
lítra vatns.
Kort þau, sem ritgerðinni fylgja, eru af Sólheimajökli í mælikvarðanum
1:20000, og af Höfðabrekkujökli í mælikvarðanum 1:80000. Var það kort gert
af Durham stúdentum sumarið 1949.
Sigurður Þórarinsson.
KAY DEARNLEY: A Contribution to ihe Geology of Loðmundarfjörður. 32
bls. + 2 kort, 5 textamyndir. Acta Naturalia Islandica Vol. 1. No. 9-
Reykjavik 1954.
Sumarið 1952 dvöldu þrír skozkir stúdentar þrjár vikur við bergfræðilegar
rannsóknir í Loðmundarfirði. Var Ray Dearnley fyrirliði þeirra og hefur skrif-
að ritgerð um rannsóknirnar, en hönd í bagga um þær hafði Jóhannes Ás-
kelsson.
Loðmundarfjörður er eitt af merkilegustu landsvæðum íslenzkum frá berg-
fræðilegu sjónarmiði. Kunnastar eru líklega hinar miklu biksteinsmyndanir,
sem þar eru, en Tómas Tryggvason hefur unnið að rannsókn á þeim á síðustu
árum.
Berggrunnur er mjög margbreytilegur á þessum slóðum, blágrýti gegnum-
skorið af fjölda ganga með NNA-SSV lægri stefnu og meira eða minna umturn-
að af súrum (líparítískum) innskotum. Dearnley lýsir m. a. líparíttúffi, sem
þekur um 50 ferkm svæði milli Bungufells og Herfells og er að meðaltali um
60 m þykkt. Þetta túff telur hann vera það, sem kallað er á visindamáli ignim-
brite, en slíkt túff er falið myndað í „eldskýjum“ svipuðum því, er kom upp
úr fjallinu Mt. Pelée á Martinique 1902 og lagði borgina St. Pierre í auðn.