Náttúrufræðingurinn - 1973, Blaðsíða 6

146
NÁTTÚ RUFRÆÐIN GURIN N
en þó munu sveitungar hans hafa ætlað, að hann myndi leggja stund
á vatnsvirk junarfræði, enda mun Jiann ungur hafa dundað við ýmiss
konar stíflu- og vatnsvirkjunarframkvæmdir og þá einkum í kirkju-
læknum í Hruna. Ætíð síðan hafði hann áliuga á hegðun rennandi
vatns, svo sem sjá má af grundvallarritgerðum hans um flokkun
vatnsfalla. I menntaskóla Jtafði hann frábæran kennara í náttúru-
fræðum, þar sem var Guðmundur G. Bárðarson, og mun ltann liafa
beint atliygli lians að jarðfræði. Fyrir áeggjan jressa kennara síns hóf
liann sumarið 1930 rannsóknir á Heklu og nágrenni, og var það
einkum „ætlunin að finna takmörk senr flestra einstakra Heklu-
hrauna, upptök þeirra og aldursafstöðu", eins og hann segir sjálfur
í formála að Heklubók sinni 1945. Sumarið eftir, 1931, liélt liann
rannsóknum sínum við Heklu áfram. Til þessara rannsókna naut
hann nokkurs styrks úr Menningarsjóði. Um Heklurannsóknirnar
ritaði Guðmundur ágæta grein þegar í fyrsta árgang Náttúrufræð-
ingsins árið 1931. Má það teljast næsta fátítt, að verðandi náttúru-
fræðingur riti grein um niðurstöður rannsókna í fræðum sínum
svo snemma á ferli sínum. Heklurannsóknir urðu síðan snar þáttur í
starfi Guðmundar, einkum er hann vann að ritun Hekluritsins í
Árbók Ferðafélags íslands fyrir árið 1945. Sú bók er enn bezta heim-
ildin um Hekluhraun, þótt ýmsir hafi bætt þar mörgu við hin síð-
ari árin, einkum Sigurður Þórarinsson, og þá aðallega um aldurs-
röðun þeirra eftir öskulagarannsóknum. Þekking Guðmundar á
Heklu og nágrenni liennar kom að góðu gagni við rannsóknir á
Heklugosinu 1947—48. í ritaflokki Vísindafélagsins um Heklugosið
skrifaði liann tvö rit, annað uni vatns- og eðjuflóðin í upphafi
gossins og hitt um kolsýruútstreymi og breytingar á grunnvatnsstöðu
af völdum gossins. Einnig mun hafa staðið til, að hann ritaði um at-
burðarásina í gosinu í þessa ritröð, en þó varð ekki af því og er sú
bók enn óskrifuð. Þó ritaði hann nokkuð um ýmsa þætti gossins í
Náttúrufræðinginn árin 1947 og 1948. Eftir gosið dró hann sig mjög
í lilé frá Heklurannsóknum, enda var hann oft einum of hlédrægur.
Guðmundur Jiélt utan haustið 1931 og innritaðist til náms í nátt-
úrufræði við HafnarháskóJa með jarðfræði sem aðalnámsgrein. Var
liann þá fyrst tvö ár samfleytt við nám og lagði einkum stund á dýra-
og grasafræði, en á aukagreinar var þá við Hafnarháskóla lögð mikil
álrerzla, og urðu þær ýmsum íslenzkum stúdentum fótakefli. Fór
hann þar að ráði Jóhannesar Áskelssonar, sem einmitt liætti námi