Náttúrufræðingurinn - 1973, Síða 8

148
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
1939. Skylduprófritgerð lians fjallaði hins vegar um aldur tertíeru
basaltspildnanna í norðanverðu Atlantshafi. Þessi ritgerð birtist í
Náttúrufræðingnum 1940, og greinir þar í stuttu máli frá gerð blá-
grýtismyndana og rannsóknum, sem gerðar höfðu verið fram að
þeim tírna og veita vitneskju um aldur þeirra. Hinu munnlega mag.
scient-prófi lauk Guðmundur haustið 1940. Próffyrirlestur hans
fjallaði um jarðfræði Alpanna, og var það efni nokkuð langt utan
áhugasviðs hans. Prófinu lauk hann rétt í tæka tíð, til þess að hann
næði strandferðaskipinu Esju í Petsamo, en sú sögufræga ferð var
hin síðasta frá stríðsþjáðu meginlandi Evrópu til íslands í styrj-
öldinni.
Guðmundur Kjartansson var annar í röð íslendinga til að ljúka
liáskólaprófi í jarðfræði. Hinn fyrsti var dr. Helgi Péturss, er lauk
prófi frá Hafnarháskóla 1899. Við lieimkomu Guðmundar tvöfald-
aðist tala starfandi jarðfræðinga á íslandi. Fyrir var Jóhannes Ás-
kelsson, kennari við Menntaskólann í Reykjavík frá 1931. Því hefði
mátt ætla, að honum byðist starf í íræðigrein sinni í þessu gósen-
landi jarðfræðinnar. En því miður var Jrað ekki reyndin. Skilnings-
leysi stjórnvalda var of niikið til þess að slíkt mætti verða. Við hag-
nýtar jarðfræðirannsóknir svo sem við hönnun og gerð meiri hátt-
ar mannvirkja var þá enn ekki íarið að gera jarðfræðilegar kann-
anir. Var slíkum verkum ýmist ekki sinnt eða litið á þau sem hluta
af starfi „alvitra“ verkfræðinga. Guðmundi bauðst hins vegar kenn-
arastarf við Flensborgarskólann í Hafnarfirði, og kenndi þar síðan í
14 ár, að undanskildu einu ári, 1947—48, er honum var veitt leyfi frá
kennslu vegna rannsókna á Heklugosinu. Starf hans Jressi ár varð Jrví
tvíþætt, annars vegar lýjandi kennsla misjafnlega áluigasamra nem-
enda í gagnfræðaskóla, og liins vegar jarðfræðirannsóknir um sum-
artímann. Ferðalög sín og rannsóknir þurfti hann lengi vel að kosta
úr eigin vasa, þótt hann nyti oft nokkurs styrks úr Menningarsjóði.
Rannsóknastyrk frá Alþingi fékk hann ekki fyrr en 1951. Hann fór
löngum allra sinna ferða á farartækjum postulanna eða á reiðhjóli,
Jrar sem Jrví varð við komið. Er Jrað aðdáunarvert, hversu miklu Guð-
mundur kom í verk á þessum árum, svo var eldlegum áhuga hans á
fræðunum fyrir að Jrakka.
Sumarið 1941 tók Guðmundur á ný til við jarðfræðirannsóknir á
Suðurlandsundirlendi, og þá með það í huga að rita um jarðfræði
Árnessýslu í ritaröð, sem Árnesingafélagið í Reykjavík var að undir-