Samvinnan - 01.10.1967, Qupperneq 25

mikið vafamál hvort það sé í
verkahring Þingvallanefndar
að stunda þar úthlutun lóða.
Hið gráthlægilega yfirklór
nefndarinnar nú, sem m. a.
kemur fram í þeim skilmálum
sem byggjendur sumarbústað-
anna verða að hlíta, bendir til
að hún hafi um seinan fundið
til ósvinnunnar sem hún gerði
sig bera að, en skort manndáð
til að játa hana opinberlega og
afturkalla leyfin, eins og hver
maður með æskilega sómatil-
finningu og sjálfsvirðingu
hefði talið sjálfsagt í sporum
nefndarmanna.
í stað þess brá Þingvalla-
nefnd á það ráð að senda frá
sér fréttatilkynningu um lok-
un Almannagjár fyrir bílaum-
ferð, fiskrækt í Þingvallavatni
og útikamra — alltsaman
heillavænlegar ráðstafanir, svo
langt sem þær ná, en illa til
þess fallnar að fela glapræðið
í Gjábakkalandi.
Það er löngu orðið ljóst, þó
um það hafi löngum verið
næsta hljótt, að skipun og störf
Þingvallanefndar eru með slík-
um endemum, að stappar nærri
þjóðarskömm. Pyrir því hafa
aldrei verið færð nein viðhlít-
andi rök, svo mér sé kunnugt,
hversvegna þjóðgarðurinn á
Þingvöllum skuli vera í vörzlu
þriggja atvinnupólitíkusa og
eins atvinnubitlingamanns,
sem ekki er vitað til að hafi
nein ytri eða innri skilyrði til
að rækja starfið betur en sér-
menntaðir menn á sviði nátt-
úrufræða og þjóðminja. Nú
var það tekið fram í greinar-
gerð fyrir frumvarpi til laga
um náttúruvernd, sem sam-
þykkt voru í apríl 1956, að lög-
in um friðun Þingvalla haldi
gildi sínu, enda sé „byggt á því,
að mikil samvinna takist milli
Þingvailanefndar og Náttúru-
verndarráðs.“ Af þessari sam-
vinnu fara hinsvegar litlar
sögur síðasta áratuginn, og
hefur Þingvallanefnd t. d. þver-
skallazt við að gegna jafn-
sjálfsagðri skyldu og þeirri að
svara bréfum frá meðlimum
Náttúruverndarráðs sem farið
hafa fram á einfaldar upplýs-
ingar. Má sem dæmi taka, að
varaforseti Alþjóðlegu náttúru-
verndarsamtakanna (I.U.C.N.),
Jean-Paul Harroy, var að
semja ýtarlega skrá um þjóð-
garða í heiminum á vegum
Sameinuðu þjóðanna og bað
um upplýsingar varðandi Þing-
velli. Eyþór Einarsson skrif-
aði Herði Bjarnasyni fram-
kvæmdastjóra Þingvallanefnd-
ar bréf um málið 30. október
1964, ítrekaði það 15. febrúar
1965 og 31. marz 1965, en hefur
ekki enn fengið svar. Skráin
mun nú vera komin út, en hef-
ur ekki mér vitanlega borizt til
landsins ennþá.
Þetta var einungis eitt lítið
dæmi um vinnubrögð nefnd-
arinnar í seinni tíð, og mætti
eflaust margfalda þau ef þurfa
þætti. Hitt er þó kannski enn
ískyggilegra, að nefndin hef-
ur rækt skyldustörf sín og
gæzlu með þeim hætti, að
Þingvellir hlíta enganveginn
alþjóðlegum reglum um þjóð-
garða og meðferð þeirra. í
erindi, sem Eyþór Einarsson
grasafræðingur og meðlimur
Náttúruverndarráðs hélt á al-
mennum umræðufundi
Stúdentafélags Háskólans 1.
febrúar 1967, fórust honum m.
a. orð á þessa leið: „Fram-
kvæmd Þingvallalaganna frá
1928 hefur, frá mínum bæjar-
dyrum séð, orðið með þeim
hætti, að Þingvellir eru ekki
jafnmikill helgistaður allra ís-
lendinga eða jafnmikil eign
allrar íslenzku þjóðarinnar,
þar sem nokkrum völdum ís-
lendingum hefur verið leyft að
reisa sér sumarbústaði innan
hins friðlýsta svæðis, en allir
aðrir íslendingar hafa ekkert
slíkt leyfi fengið, og þar sem
nokkrir menn eða félagasam-
tök hafa fengið leyfi til að
hefja ræktun á hinu friðlýsta
og friðhelga svæði þó margir
aðrir séu því mótfallnir að slík
ræktun skuli leyfð. Enda er nú
svo komið, vegna framkvæmd-
ar Þingvallalaganna, að Þing-
vellir eru einungis á alþjóða-
skrá um þjóðgarða með fyrir-
vara, þar sem friðunarákvæð-
um er ekki nógu vel framfylgt,
og gætu hvenær sem er verið
strikaðir út af þeirri skrá, ef
ekki verður úr bætt.“
í samtali við dagblaðið Tím-
ann sagði Eyþór Einarsson 17.
september s.l.: „Ég get satt að
segja ekki litið á Þingvelli sem
þjóðgarð í eiginlegri merkingu
þess orðs. Þingvellir voru frið-
lýstir með sérstökum lögum af
sögulegum ástæðum fyrst og
fremst, og Alþingi setti yfir þá
nefnd alþingismanna, og nátt-
úruverndarsjónarmið hafa ekki
ráðið nægilega í gæzlu Þing-
valla til að mér finnist unnt
að kalla þá þjóðgarð, meira að
segja ýmislegt verið gert þar,
sem er alveg andstætt þeim
sjónarmiðum og heyra fremur
til náttúruspjöllum . . .
Um Þingvelli er það að segja,
að ég teldi ekki fráleitt að
breyta lögunum um þá og að
Náttúruverndarráði verði falin
umsjón staðarins, sem þá verði
gerður að raunverulegum þjóð-
garði. Enginn staður er betur
til þess fallinn á þessu fjöl-
byggða landshorni. En þá þarf
að vinna allt öðruvísi að mál-
um en gert hefur verið.“
í hinni alþjóðlegu skilgrein-
ingu á þjóðgörðum, sem samin
var að tilhlutan Sameinuðu
þjóðanna, er grundvallarregl-
an sú, að til þjóðgarða teljist
einungis svæði sem njóti „full-
kominnar lögverndar gegn
hagnýtingu manna á náttúru-
auðæfum þeirra og gegn hvers-
konar skemmdum af manna-
völdum á upprunalegu um-
hverfi". Að sjálfsögðu eru hús-
byggingar, trjárækt, veiðar og
annar ósómi innan þjóðgarðs-
ins á Þingvöllum skýlaust og
freklegt brot á þessari meg-
inreglu.
Hvernig húsbyggingar innan
þjóðgarðsins hófust, er saga
útaf fyrir sig, sem ekki er
neitt áhlaupaverk að komast
til botns í. Þegar mér var synj-
að um leyfi til að kynna mér
gerðabækur Þingvallanefndar,
sneri ég mér til Jónasar Jóns-
sonar frá Hriflu, sem var einn
helzti hvatamaður friðunar-
innar á Þingvöllum og átti sæti
í Þingvallanefnd um rúmlega
tveggja áratuga skeið frá 1928
fram til 1950, en þá tók Her-
mann Jónasson við sæti hans í
nefndinni fyrir Framsóknar-
flokkinn og situr þar enn. Af
hálfu Sjálfstæðisflokksins hafa
setið í Þingvallanefnd Magnús
Guðmundsson, Sigurður Kristj-
ánsson, Gísli Jónsson og nú
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Af hálfu Alþýðuflokksins hafa
setið í nefndinni Jón Baldvins-
son, Haraldur Guðmundsson,
Stefán Jóhann Stefánsson og
núverandi formaður hennar,
Emil Jónsson.
Jónas Jónsson kvaðst ekki
mundu hafa fallizt á að leyfa
sumarbústaði í landi Gjá-
bakka, ef hann ætti enn sæti
í nefndinni. Þegar hann var
spurður um þá rúmlega tutt-
ugu bústaði sem reistir hafa
verið innan þjóðgarðsins (á
lóðum sem aldrei voru aug-
lýstar til umsóknar), kvað
hann það hafa verið sjónar-
mið sitt og annarra nefndar-
manna, að friða bæri svæðið
austan Öxarár, en leyfa byggð
vestan árinnar frá Valhöll og
suður með Þingvallavatni vest-
anverðu. Ástæðuna kvað hann
fyrst og fremst hafa verið þá,
að hann vildi „líf“ á Þingvöll-
um, en gat þess jafnframt að
gott hefði verið að láta áhrifa-
menn í þjóðfélaginu eiga
persónulegra hagsmuna að
Bústaður forsœtisráðherra
Bústaður Lárusar Fjeldsteds
Bústaður Jóns Arasonar
Bústaður Steindórs Einarssonar
Bústaður Jónasar Guðmundss.
Nýir bústaðir í þjóðgarðinum
25