Samvinnan - 01.10.1967, Page 41

17. öld. Hann er enn dáður af
öllum Úkraínumönnum, stytt-
ur af honum eru um allt, og
eitt af heiðursmerkjum hers-
ins heitir eftir honum. Það var
einnig í Úkraínu sem fjölda-
morðin í Babí Jar áttu sér stað
árið 1941. Niður í samnefnt
gil utanvið Kænugarð steyptu
Þjóðverjar og innlendir sam-
starfsmenn þeirra gyðingum
borgarinnar, ungum og göml-
um, dauðum og lifandi: 50.000,
100.000, kannski jafnvel ekki
færri en 200.000 manns fórust
með þessum hætti.
Hvað er til minningar um
þetta fólskuverk? Kvæði eftir
Évtúsénkó sem skapaði honum
óvild stjórnarvaldanna. Ekkert
annað. Leiðsögumenn Intúrist
(sovézku ferðaskrifstofunnar)
fara ekki með ferðamenn þang-
að. Enda er þar alger auðn.
Hvorki minnisvarði né áletruð
plata. Fjöldamorðunum hefur
einfaldlega verið „gleyrnt". Og
þegar útlendingur fer til sam-
kunduhússins, einsog ég gerði,
koma trúarleiðtogar sem eiga
góða samvinnu við yfirvöldin
og leiða hann að sérstökum
bekk, einskonar einangrunar-
bekk sem skilur hann frá öðr-
um dýrkendum, svo hann kom-
ist ekki í snertingu við ætt-
bræður sína.
Um gervallt Sovét-Rússland
er gyðingum mismunað. Há-
skólar takmarka stúdentafjöld-
ann: einungis 2% af háskóla-
stúdentum mega vera gyðing-
ar, þareð það er hlutfall þess-
arar „þjóðar“ í heildaríbúatölu
Sovétríkjanna. Samt halda op-
inberir embættismenn því fram
að gyðingar geti komizt til
æðstu metorða og hafa á
hraðbergi nöfn einsog píanó-
leikarann Emil Guillels, fiðlu-
leikarann David Oistrakh,
skákmanninn Botvinik, eðlis-
fræðinginn Lev Landá, hag-
fræðinginn Évsei Líberman og
rithöfundinn Ilja Ehrenbúrg,
sem gegndi mjög vafasömu
hlutverki meðan á hreinsunum
Stalíns stóð, að ekki sé meira
sagt. En sannleikurinn er sá
að æðstu embætti í utanríkis-
þjónustunni og hernum eru
lokuð öllum gyðingum í Sovét-
ríkjunum.
Þeir vilja fá sömu með-
ferð og sovézkir þegnar
af þýzkum uppruna
Og ekki nóg með það. Unnið
er skipulega að því að leggja
menningu gyðinga í rúst.
Hebreska og jiddíska eru ekki
lengur kenndar í skólum. Það
er jafnvel lagt blátt bann við
að kenna þær. Bókmenntir
gyðinga eru komnar í þá að-
stöðu, að þeim er nú dreift
leynilega í handritum frá
manni til manns. Engin rit
gyðinga eru gefin út nema lít-
ið tímarit í 25.000 eintökum.
Það birtir aðallega áróður
handa útlendingum. Andspæn-
is þessum ofsóknum,. 'þessari
viðleitni við að kæfa gyðing-
dóminn standa fullorðnir gyð-
ingar grandalausir. „Hvar
höfum við gert okkur seka um
mistök?" spyrja þeir. „Við
reyndum að falla inní sovét-
skipulagið, en okkur var mein-
að það. Það er litið á okkur
sem sérstaka „þjóð“, en okk-
ur er synjað um réttindi þjóð-
ar.“
Þeir biðja ekki um annað en
að með þá sé farið á sama hátt
og sovézka borgara af þýzkum
uppruna. í stríðinu voru þeir
síðarnefndu fluttir til Síberíu,
en síðan hefur þeim verið leyft
að reka sína eigin skóla, dag-
blöð, útgáfufyrirtæki og veitt
færi á að læra sitt eigið tungu-
mál — en allt er þetta gyð-
ingum fyrirmunað. Og þegar
nokkrir menn reyndu að fá
dómstólana í lið með sér, til
dæmis á sviði fræðslumála
gyðinga, lentu þeir í fangelsi,
sakaðir um „þjóðernisæsing-
ar“.
Samhliða þeirri viðleitni að
ikæfa menningu gyðinga er
‘hin and-trúarlega barátta í
Rússlandi. Henni er stefnt gegn
öllum trúarbrögðum, en engin
þeirra verða eins hart úti og
gyðingdómurinn. Fyrir bylting-
una voru 3000 samkunduhús í
landinu, en nú eru þau ekki
yfiú 100 talsins. Engar bæna-
bækúr eru lengur prentaðar.
Talá rabbína er ekki hærri en
60, og hinir yngstu þeirra
hljóta að vera kringum sjötugt.
Þareð eina rabbínaskólanum,
sem verið hafði við lýði framá
síðustu ár með eina tylft nem-
enda, var lokað ekki alls fyrir
löngu að skipun yfirvaldanna,
verður enginn rabbíni eftir í
Sovétríkjunum að tíu árum
liðnum.
Eftir að ég hafði safnað sam-
an öllum þessum staðreyndum
af vörum hikandi játenda og
hvíslandi heimildarmanna, eft-
ir að ég hafði tínt upp fjöl-
margar skrýtlur og tækifæris-
sögur, fór ég að skilja orsak-
irnar til hins lamandi ótta sem
heltekur gyðinga í Sovétríkj-
unum. Það eru ekki lengur of-
sóknir á hendur einstaklingum
og alls ekki nauðungarflutn-
ingar eða líflát sem þeir ótt-
ast. Það er óttinn við útrýming
gyðingdóms sem þrúgar þá.
Þessvegna halda þeir dauða-
haldi í hvaðeina sem gefur til
kynna návist gyðingdóms á
jörðinni. Allir útlendingar, og
einkanlega Bandaríkjamenn,
eru spurðir í þaula um hlut-
skipti gyðinga heimafyrir. Það
er þeim mikill léttir að fregna,
að ættstofn þeirra lifi af ann-
arstaðar og búi jafnvel við vel-
sæld.
Ef satt skal segja, held ég
ekki að núverandi ráðamenn
Sovétríkjanna séu í eðli sínu
andvígir gyðingum, en þeir vita
ekki hvernig á að ráða framúr
gyðingavandamálinu. Sú stað-
reynd ein, að það skuli vera
fyrir hendi eftir loforð Leníns
um að samlaga gyðinga sovét-
skipulaginu og eftir tilraunina
til að mynda „gyðingaríki", er
stöðugt gremjuefni. Eftilvill er
dýpri orsök þessara mistaka
fólgin í árekstri og ósættanleik
tveggja messíasarkenninga:
gyðingdóms og marxisma.
Það er að verða óþolandi
Eftir að ég kynntist þeim að-
stæðum sem gyðingar í Sovét-
ríkjunum verða að búa við,
get ég ekki orða bundizt. í
samkunduhúsinu, á strætum
úti hvísluðu þeir til mín jafn-
skjótt og þeir vissu að ég var
einn af þeim: „Vektu almenn-
ingsálitið. Mótmæltu." Þegar
ég kom heim í hótelherbergið
á kvöldin fann ég bréfsnepla
sem hafði verið laumað í vasa
mína ánþess ég yrði var við.
Ég las: „Gerðu eitthvað fyrir
okkur. Aðvaraðu bræður okk-
ar.“ Maður sem ég hitti fyrir
framan samkunduhús kvöldið
sem ég kom til Moskvu, sagði
við mig eftir að hann hafði
gengið úr skugga um að enginn
veitti okkur eftirtekt: „Veiztu
hvað er að gerast hér? Svip-
astu um og leggðu á minnið.
Hlustaðu og gleymdu engu. Og
talaðu síðan þegar þú kemur
heim til þín aftur. Tíminn er
að renna út: við þolum þetta
ekki miklu lengur.“ Svo hvarf
hann ánþess að kveðja, einsog
hundeltur maður.
Eftir dauða Stalíns héldu
gyðingar um sinn að áþján-
inni væri af þeim létt, en nú
hafa þeir gefið sig á vald ör-
væntingunni. Þessvegna er bók
mín neyðaróp, vitnisburður um
sjálfan mig, gyðing sem er
ásóttur af ótta bræðra minna.
Á hann eftir að heyrast? Á
ákall þeirra eftir að heyrast?"
Marc Chagall, 1912
41