Samvinnan - 01.10.1968, Blaðsíða 23

drykkjumönnum sem lagðir
voru inn á geðsjúkrahús í
Reykjavík fyrir tiu árum hef-
ur komið í Ijós, að þeir hafa
mjög háa dánartölu, um þrisv-
ar sinnum hærri en búizt hafði
verið við almennt. Þessir
drykkjusjúklingar voru hlið-
stæðir þeim sem verst eru
farnir annars staðar og hafa
í heild misnotað áfengi mikið
og lengi og voru margir komn-
ir með líkamlega og geðræna
fylgikvilla.
Þriðjungur þeirra karlmanna
sem misnotuðu áfengi og voru
á lífi við lok könnunartíma-
bilsins, þ. e. a. s. höfðu náð
60 ára aldri, hafði hætt mis-
notkuninni; 21% áráttu-
drykkjumanna, 35% vana-
ofdrykkjumanna og 50% tæki-
færisofdrykkjumanna höfðu
hætt að misnota áfengi. Allar
konur, sem misnotað höfðu
áfengi og voru á lífi, gerðu það
enn við lok könnunarinnar.
Hér er ekki hægt að lýsa
drykkjuvenjum íslendinga þar
eð ekki eru til rannsóknir á
þeim, en benda má á, að mik-
inn hluta þess tímabils, sem
rannsókn mín tók til, var
áfengisbann á íslandi. Á síð-
ustu árum hefur verið undir-
búin rannsókn á drykkjuvenj-
um Reykvíkinga hliðstæð rann-
sóknum sem gerðar hafa verið
í höfuðborgum annarra Norð-
urlanda. Af ýmsum ástæðum
er rannsókninni ekki enn
lengra komið en svo, að ný-
lega var lokið við að safna
saman gögnum í lítilli forrann-
sókn, sem ekki er búið að
vinna úr. Slík rannsókn kynni
einnig að gefa einhverjar
upplýsingar um þær breyting-
ar sem orðið hafa á síðustu
árum á tíðni og dreifingu of-
ofdrykkju.
Loks má geta þess að margt
er líkt með tíðni og dreifingu
ofdrykkju annars vegar og
taugaveiklunar hins vegar, en
of langt mál yrði að ræða það
hér.
f stuttu máli
í stuttu máli má segja, að
misnotkun áfengis sé mikið
félagslegt og læknisfræðilegt
vandamál, fyrst og fremst
meðal karla er búsettir eru eða
hafa verið í bæjum meirihluta
ævinnar, nálega án tillits til
þess í hvaða stétt þeir eru eða
hvort þeir hafa verið giftir eða
ekki. Orsakirnar til þessa eru
sjálfsagt að nokkru leyti háð-
ar umgengnisvenjum og að
nokkru leyti því hve auðvelt er
að afla áfengis. Misnotkun
áfengis og aukning afbrota
fylgjast að. Misnotkun áfeng-
is veldur talsvert aukinni dán-
artölu, sem á kannski sinn þátt
í því að meðalaldur kvenna er
hærri en karlmanna, og að
meðalaldur sveitafólks er hærri
en þeirra sem í bæjum búa
(Sundby).
Af lýsingunni á tíðni og
dreifingu ofdrykkju vitum við
ýmislegt um misnotkun áfeng-
is, skiptingu hennar meðal
landsmanna, og af þessari lýs-
ingu getum við getið okkur til
um nokkrar hugsanlegar or-
sakir aðrar en áfengi. Það er
greinilegt að fleira þarf til en
áfengi til þess að menn verði
áfengissjúklingar. Við höfum
þegar haft þá reynslu, að
drykkjusjúklingar verða til
Alfreð Gíslason:
AFENGIS-
MÁLIN OG
Áfengisvarnadeildin í Heilsu-
verndarstöð Reykjavíkur tók
til starfa í ársbyrjun 1953.
Pyrsta áratuginn leituðu þang-
að 1616 drykkjumenn, 1504
karlar og 112 konur. Flest var
fólk þetta á bezta starfsaldri,
því að 1388 manns voru milli
tvítugs og fimmtugs. Af karl-
mönnunum voru 666 kvæntir,
185 voru fráskildir, en á fram-
færi alls hópsins voru nærri
2000 börn undir 16 ára aldri.
Drykkjumenn þessir mynduðu
sundurleitan hóp, enda úr
flestum starfsstéttum, en það
áttu þeir allir sameiginlegt, að
þótt áfengissala sé opinber-
lega stöðvuð. Aftur á móti er
ekki ósennilegt, að verði áfengi
alltof auðfengið, muni áfeng-
issjúklingum fjölga.
Hér höfum við skóladæmi
um vettvang þar sem kaup-
sýslumenn, stjórnmálamenn,
félagsfræðingar, læknar, sál-
fræðingar og allur almenning-
ur verða að taka upp náið sam-
starf til að kanna bæði mis-
notkun áfengis og tíðni og
dreifingu áfengisneyzlu í því
skyni að finna orsakir mis-
notkunarinnar, svo að hægt
sé að gera raunhæfar varnar-
ráðstafanir.
Tómas Helgason.
áfengisneyzlan var þeim
vandamál, sem þeir að eigin
áliti réðu ekki lengur við.
Ég get þessara talna i upp-
hafi máls míns til stuðnings
þeim grun, að mörg muni í
Reykjavík þau heimilin, sem
við töl drykkjuskaparins eiga
að túa. Líklega er sá borgar-
búi torfundinn hér, að hann
þekki ekki til fjölskyldu, einn-
ar eða fleiri, sem í þessa ógæfu
hefur ratað. Áfengisvarna-
nefnd, barnaverndarnefnd,
læknar, lögregla og líknarfélög
þekkja sorgarsögu fjölmargra
drykkjumannaheimila, en um
samanlagða tölu þeirra veit
enginn. Áreiðanlega skipta þau
mörgum hundruðum. Drykkju-
maourinn líður mikið fyrir
nautn sína og ekki aðeins hann
einn. Foreldrar hans, maki og
börn mega einnig þjást og þola,
og eru þjáningar þeirra alla
jafna meiri en hans. Þannig
hljóta í Reykjavík einni að
búa þúsundir einstaklinga, sem
um sárt eiga að binda vegna
áfengisneyzlu.
Aldraðir foreldrar horfa ráð-
þrota á soninn sökkva dýpra og
dýpra í fen drykkjuskapar-
óreglu. í angist sjá þeir von-
irnar bregðast, sem við barn
þeirra voru bundnar. Andspæn-
is þessu böli reynir faðirinn
og móðirin, að til er þyngra
hlutskipti en dauði ástvinar.
Að eiginkonu óreglumanns-
ins sækja margháttaðar raun-
ir. Sambúð við mann, sem sólg-
inn er í að firra sig viti, get-
ur tæpast verið þægileg. Slík
aðstaða er auðmýkjandi. Versn-
andi afkoma segir til sín, fjöl-
skyldulífið spillist og heimilið
drabbast niður. Þetta finnur
enginn betur en húsmóðirin.
Margs fer hún á mis og marga
skapraunina verður hún að
þola, en sárast tekur hana til
barnanna, sem alast upp í
óhollu, siðspillandi andrúms-
lofti áfengisneytandans.
Það er ekki óalgengt, að
barn sé líkamlega vanhirt
vegna óreglu annars foreldris
eða beggja og það stundum
svo, að varanlegu heilsutjóni
veldur. Um hitt er þó miklu
meira og má enda heita regla,
að börn drykkjumanna verði
fyrir geðrænum áhrifum svo
óhollum, að þau bíði þess seint
eða aldrei fullar bætur.
Um heimiliserfiðleika sökum
drykkjuskapar er nokkuð rætt
23