Samvinnan - 01.10.1968, Blaðsíða 20

a/í
nFEnGismni
n ísmnm

&
Dr. med. Tómas Helgason:
OFDRYKKJA Á ISLANDi
Hluti af fyrirlestri á fundi
norrænna áfengiseinkasala
í Reykjavík 28. júní 1968
Hér á eftir mun ég nota hug-
takið ofdrykkja í samræmi við
skilgreiningu Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnunarinnar (WHO)
frá 1951 á „excessive drinking",
en hún er á þessa leið: „Hvers
konar drykkja sem fer fram
úr hefðbundnum og tíðkan-
legum neyzluvenjum eða venju-
legu tilliti til almennra
drykkjusiða hlutaðeigandi sam-
félags, án hliðsjónar af þeim
orsökum sem liggja til slíkrar
hegðunar, og einnig án hlið-
sjónar af því að hve miklu
leyti slíkar orsakir eru háðar
erfðum, eðli eða áunnum
sjúklegum lífeðlisfræðilegum
eða efnaskiptaáhrifum.
Skýrgreining
Sérfræðinganefnd, sem síð-
ar (1952) fjallaði um geðheil-
brigðismál á vegum Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunarinnar,
flokkaði ofdrykkjumenn í þrjá
hópa. 1) tækifærisofdrykkju-
menn, sem neyta áfengis í
óhófi óreglulega vegna ein-
hverra ytri eða innri persónu-
legra ástæðna; 2) vanaof-
drykkjumenn, þ. e. menn, sem
neyta áfengis að staðaldri af
einhverjum ástæðum; 3) ár-
áttudrykkjumenn, addicitive
drinkers eða alcohol addicts,
sem kallaðir eru á ensku. Það
eru menn, sem eru orðnir svo
háðir áfengi, að þeir geta ekki
hætt áfengisneyzlunni af
sjálfsdáðum, ef þeir á annað
borð byrja að neyta áfengis.
Hve fljótt menn, sem verða
áráttudrykkjumenn, missa
stjórn á drykkjunni er mjög
misjafnt. Sumir gera það ekki
fyrr en eftir margra ára of-
neyzlu, aðrir fyrr. Þeir, sem
hafa misst stjórn á drykkj-
unni, mega venjulega aldrei
neyta áfengis, þar eð þeir geta
ekki stoppað eftir fyrsta glas-
ið eða jafnvel fyrsta sopann.
Síðarnefndu tveir hóparnir
eru hinir eiginlegu drykkju-
sjúklingar. Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunin hefur skýr-
greint „drykkjusjúklinga sem
þá ofdrykkjumenn, er svo eru
orðnir háðir áfengi, að áfengið
hefur valdið greinilegum skap-
gerðarbreytingum eða er far-
ið að hafa áhrif á andlegt og
líkamlegt heilsufar, samskipti
við aðra eða félagslega og fjár-
hagslega afkomu; þeir, sem
sýna einkenni um að yfirvof-
andi sé að áfengi hafi ofan-
greind áhrif, teljast og til
drykkj usj úklinga og þarfnast
meðferðar sem slíkir“.
Ástæðan til þess, að hér
verður fjallað um ofdrykkju í
víðara skilningi sem „excessive
drinking" er sú, að með því
móti er hægt að fá skýrari lýs-
ingu á áfengisvandamálinu á
íslandi. Við það má bæta,
að tækifærisofdrykkjumenn
eiga oft við að stríða geðræn
vandamál og skapa félags-
vandamál, sem venjulega er að
finna hjá vanaofdrykkju-
mönnum, þó i minna mæli sé.
Á meðfylgjandi línuritum er
ofdrykkjumönnum skipt í of-
antalda 3 hópa. Ennfremur
kemur fram á fyrsta línuritinu
tíðni lyfjamisnotkunar í sam-
anburði við tíðni áfengismis-
notkunar.
Tíðni
Gerðar hafa verið marg-
ar tilraunir til að ákvarða
tíðni áfengismisnotkunar og
drykkjusýki. Ýmsar rannsóknir
eru byggðar á beinni talningu
í sambandi við aðrar rannsókn-
ir, aðrar eru byggðar á þeim
fjölda drykkjusjúklinga sem
skráðir eru hjá áfengisvarna-
nefndum, enn aðrar eru byggð-
ar á fjölda þeirra sem lagðir
eru inn á sjúkrahús. Loks hafa
verið gerðar tilraunir til að fá
vitneskju um tíðni drykkju-
sýki — þ. e. a. s. fjölda drykkju-
sjúklinga í ákveðnum íbúa-
fjölda á tilteknum tíma — út
frá sambandinu milli lifrar-
skorpnunar af völdum áfengis
og lifrarskorpnunar yfirleitt
eins og hún er skráð á dánar-
vottorðum eða við krufningar.
Á þessum grunni byggist regla
Jellineks, sem mikið hefur ver-
ið beitt, þó hún sé kannski
alls ekki nothæf nema í Banda-
ríkjunum. Hún er að minnsta
kosti ekki nothæf á íslandi eða
öðrum Norðurlöndum.
Sú lýsing á tíðni og dreif-
ingu ofdrykkju sem hér er leit-
azt við að gefa byggir á rann-
sókn sem ég gerði fyrir nokkr-
um árum. Þessi rannsókn tók
til allra íslendinga sem fædd-
ir voru á íslandi á árunum 1895
—1897 og voru á lífi 1. des-
ember 1910, en þeir voru sam-
tals 5395. Aflað var upplýsinga
um æviferil allra þessara ein-
staklinga til dauðadags eða til
Prósent
20