Samvinnan - 01.10.1968, Blaðsíða 58

komlega hlutgengt hálfri öld eftir að
það var samið og jafnkosta mörgu því
bezta úr nútímanum. Vér morðingjar
er tvímælalaust eitt bezt samda og hug-
tækasta verk íslenzkra leikbókmennta,
og sýningin bar af öðru sem Þjóð-
leikhúsið hafði fram að færa í fyrravet-
ur. Það bauð ekki uppá nein ný innlend
verkefni á leikárinu, en Hornakórallinn
frá fyrra ári var tekinn til sýningar að
nýju.
Leikfélag Reykjavíkur fór „hina leið-
ina“ og tók til meðferðar nokkur ný
íslenzk verkefni: hugþekkt en heldur
bláþráðótt barnaleikrit eftir Odd Björns-
son, Snjókarlinn okkar, í hugkvæmri
sviðsetningu Eyvinds Erlendssonar, tvo
gamansama einþáttunga eftir Jónas
Árnason undir samheitinu Koppalogn í
sviðsetningu Helga Skúlasonar og Sum-
arið 37 eftir Jökul Jakobsson í sviðsetn-
ingu Helga Skúlasonar. Að auki var vak-
inn upp Leynimelur 13 frá „gullöld“
revíunnar, og leiddi uppvakningin það
eitt í ljós að við eigum stórum lakari
revíuleikara nú en áðurfyrr — nema hitt
sé sönnu nær að skopskyni okkar hafi
hrakað svo mjög á undangengnum
veltu- og alvöruárum.
Einþáttungar Jónasar Árnasonar voru
kátlegir einsog vænta mátti, skopfærðar
svipmyndir úr sveit og sjávarplássi, en
þeir misstu að mestu marks vegna þess
að höfundinum gengur báglega að sam-
ræma skop sitt þeim alvarlega „boðskap"
sem hann hefur greinilega hug á að
kynna leikhúsgestum. Þátturinn úr sjáv-
arplássinu, Drottins dýrðar koppalogn,
var sýnu betri en sveitalífsmyndin og
brá upp umhugsunarverðri táknmynd af
aðstæðum fólksins í nútímanum, sem
má ekki vera að skenkja því eina hugs-
un, að Bomban vofir yfir heimsbyggð-
inni. En það er engu líkara en skopið
og ærslin slævi broddinn í því sem Jónas
vildi sagt hafa.
Síðasta leikrit Jökuls Jakobssonar,
Sumarið 37, var að ýmsu leyti forvitni-
legt, ekki sízt samtalstæknin og
andrúmsloftið sem honum er lagið að
skapa á leiksviðinu, en honum gengur
enn illa að höndla íslenzkan veruleik og
gera verk sín þannig úr garði, að þau
myndi samfellda heild — þau eru ein-
kennilega klofin í ósamstæða parta. Þó
er hitt kannski allra verst, að höfund-
urinn vekur manni grun um, að honum
liggi í rauninni ekkert sérstakt á hjarta.
Takist honum hinsvegar að sameina
ótvíræða samtalstækni sína frumlegri og
heilli sýn á mannlífinu, má mikils af
honum vænta.
Það verk sem tvímælalaust varpaði
mestum ljóma á leikárið hjá Leikfélagi
Reykjavíkur var Hedda Gabler í svið-
setningu Sveins Einarssonar. Sýningin
var ákaflega vandvirknislega unnin í
öllum smáatriðum, hæglát og lág-
stemmd, en þrungin þeirri innri orku
og fylgni sem hélt athygli leikhúsgesta
óskiptri frá byrjun til enda.
Það er vissulega gleðiefni, að á sama
vetri og tveir beztu og mikilvirkustu leik-
stjórar okkar af eldri kynslóðum hverfa
af vettvangi, skuli tveir ungir leik-
stjórar skila verkum einsog Heddu
Gabler og Vér morðingjar. Það lofar
góðu um framtíðina, en hitt er eftir sem
áður áhyggjuefni, að íslenzkir leikstjór-
ar eru alltof fáir og of lítið gert til að
mennta og þjálfa þá. Fjarvera Gísla
Halldórssonar frá leiksviðinu á liðnum
vetri var sízt til að bæta uppá sakirn-
ar.
Annað erlent verkefni Leikfélags
Reykjavíkur, Indíánaleikur eftir René de
Obaldia, fór að mestu í handaskolum
vegna þess að hið tvísæja háð leiksins
týndist í misskilinni, natúralískri veru-
leikastælingu.
Þjóðleikhúsið frumsýndi á vetrinum
tvö erlend verk auk barnaleikrits.
Þrettándakvöld Shakespeares var skraut-
leg sýning og tókst óneitanlega betur en
fyrri Shakespeare-sýningar Þjóðleikhúss-
ins, en samt vantaði talsvert á að hún
lánaðist — semsé sjálfan lífsandann.
Sýningin var ákaflega hæg og tilþrifa-
lítil, og er engu líkara en íslenzkum leik-
urum sé um megn að flytja bundið mál
nema á hægagangi. Margir leikenda
stóðu sig með ágætum, t. d. Kristbjörg
Kjeld og nýliðinn Jónína Ólafsdóttir, sem
fór með veigamikið hlutverk Olivíu, en
heildaráhrifin voru lítilvæg.
Hitt verkið var greinilega í flokki svo-
nefndra „kassastykkja" einsog Leyni-
melurinn hjá Leikfélaginu, en það fór á
sama veg í báðum leikhúsum. Makalaus
sambúð, verðlaunaleikrit eftir bandaríska
höfundinn Neil Simon, er haglega sam-
inn grínleikur og sæmilega til þess fall-
inn að vekja hlátur, en það tókst ekki í
sviðsetningu Þjóðleikhússins, bæði vegna
þess að efni leiksins er ekki beinlínis við
hæfi íslendinga og eins vegna hins að
sýningin var slöpp og losaraleg.
Það sem var kannski nýstárlegast í
starfsemi leikhúsanna í fyrravetur voru
tilraunir í þá átt að leyfa yngstu leik-
urunum, nýútskrifuðum úr leiklistar-
skólunum tveimur, að halda eigin sýning-
ar. Hugmyndin er í sjálfu sér góð, því
vissulega þarfnast hinir ungu leikarar
aukinnar sviðsþjálfunar og reynslu, ekki
sízt með hliðsjón af því hve ófullkomin
leiklistarkennslan er hérlendis. En hér
veltur mikið á því hvernig að þessum til-
raunum er staðið. Nemendur Þjóðleik-
hússkólans fengu Litla sviðið í Lindarbæ
til umráða og sýndu fjögur verk með
furðugóðum árangri. Einkanlega var
fengur að Tíu tilbrigðum Odds Bjöms-
sonar. Billy lygari varð leikhópnum hins-
vegar ofviða, þó ýmislegt væri vel um
sýninguna. Nemendur úr skóla Leikfé-
lagsins stóðu að einni sýningu í tveim-
ur þáttum, sem einfaldlega var nefnd
Myndir. Fyrri þátturinn var Gömul mynd
á kirkjuvegg eftir Ingmar Bergman, en
sá seinni var samfelld söngva- og mímu-
dagskrá um stríð, Nýjar myndir, sem
hópurinn hafði tekið saman og æft und-
ir stjórn Sveins Einarssonar. Var hér um
að ræða merkilega nýjung og velheppn-
aða tilraun. Sýningin var að mínu viti
viðburður, þó hún hefði að vísu mátt
vera mun beinskeyttari og dirfskufyllri.
Það sem tilraunir ungu leikaranna
leiddu í ljós öðru fremur var sú stað-
reynd, að leikflokkur, sem ér sundur-
leitur og hefur enga sameiginlega „hug-
myndafræði" eða „boðskap", verður
fálmandi í viðleitni sinni og ósannfær-
andi í túlkun sinni, en hópur einhuga
og ástríðufullra leikenda, sem liggur
eitthvað sérstakt á hjarta, má heita ör-
uggur um að hrífa leikhúsgesti með sér
eða styggja þá — sem er í rauninni
hvorttveggja jafngott. Seinni þátturinn
í Tjarnarbæ var vísbending um hvað
gera má með fámennum, þjálfuðum og
einbeittum leikflokki. Slíkan leikflokk
hefur tilfinnanlega skort á íslandi —
leikflokk með ákveðinn stíl og „boðskap"
— en vonandi er hér kominn vísir að
honum. Flogið hefur fyrir, að Eyvindur
Erlendsson hyggist stofna eigin leikflokk
í vetur, og er þá opin leið til að móta
einmitt þá tegund leikenda sem vantað
hefur. Gríma virðist vera of ósamstæð-
ur og handahófskenndur hópur til að
Helga Bachmann í hlutverki Heddu Gabler.
gegna hlutverkinu, enda var starf henn-
ar með allra minnsta móti á síðasta leik-
ári, aðeins ein sýning snemma í fyrra-
haust. Verður fróðlegt að sjá hverju
fram vindur hjá yngri kynslóðinni í
vetur, því frá stóru leikhúsunum má
varla eiga von á öðru en sama grauti
úr sömu skál — þau keppast um að vera
hefðbundin og sýna „eitthvað við allra
hæfi“, sem er mannúðleg stefna og
stundum gróðavænleg, en skapar hvorki
lífshræringar né andlega spennu.
Eftir 18 ára látlitla lágkúru í óperu-
flutningi er Þjóðleikhúsið komið vel á
veg með að drepa bæði áhuga almenn-
ings á óperuflutningi og löngun efni-
legra söngvara til að leggja fyrir sig
óperusöng. Horfir nú til algerrar auðnar
á þessu sviði, nema hið lofsverða fram-
tak Ragnars Björnssonar og félaga hans
í „Óperunni“ verði til að stöðva þá
óheillaþróun. Hvenær fær þetta áhuga-
sama fólk viðunandi aðstöðu til að
stunda listgrein sína án íhlutunar fá-
kunnandi embættismanna sem hugsa
aðeins í krónum og erlendum „stjörn-
um“?
58