Samvinnan - 01.10.1968, Blaðsíða 25

fjölskyldur þeirra. Nú er nefnd-
inni kunnugt um, að einhver í
kaupstað eða hreppi, þar sem
hún starfar, neyti áfengis sjálf-
um sér, fjölskyldu sinni og ætt-
ingjum til skaða, og skal hún
þá tafarlaust rannsaka málið
og gera nauðsynlegar ráðstaf-
anir til þess að úr verði bætt,
ef unnt er, á viðunandi hátt.“
Fyrir þessu björgunarstarfi
hefur lítið farið, og er lélegri
starfsaðstöðu um að kenna.
Væntanlega stendur þetta þó
til bóta í Reykjavík. Félags-
málaskrifstofa Reykjavíkur-
borgar hefur nýlega verið end-
urskipulögð, og er ætlunin, að
áfengisvamanefnd fái þar inni
með starfsemi sína, aukna og
betrumbæta. Má ætla, að úr
þessu verði það ekki að fara í
geitarhús að leita ullar að snúa
sér til áfengisvarnanefndar um
hjálp handa drykkjumönnum
og heimilum þeirra.
í Heilsuverndarstöð Reykja-
víkur við Barónsstíg er áfeng-
isvarnadeild. Meginverkefni
hennar er lækning drykkju-
manna, og sinna því starfi
læknir, sálfræðingur og heilsu-
verndarhjúkrunarkona. Þang-
að geta drykkjumenn gengið til
meðferðar án þess að hverfa
frá heimili sínu og starfi. Þar
geta og aðstandendur drykkju-
manna borið upp vandkvæði
sín og leitað ráða, þótt árangur
slíkra umleitana sé því miður
oft lakari en skyldi.
í tengslum við Kleppsspital-
ann er Flókadeild í Reykjavík
rekin, en hún er ætluð drykkju-
mönnum. Þar vistast um tíma
einkum þeir, sem mjög illa eru
farnir og er húsrými handa 24
körlum og 7 konum. Er það
eina sérstofnunin, sem getur
tekið við drykkfelldum konum
til dvalar. Til Flókadeildar geta
venzlamenn leitað með beiðni
um leiðbeiningu og aðstoð.
A.A.-samtökin í Reykjavík
vinna af mikilli ósérplægni
að björgun drykkjumanna.
Hafa meðlimir þeirra samtaka
ávallt reynzt boðnir og búnir
til hjálpar, enda sjálfir lifað
böl drykkjuskaparins. Vist-
heimili Bláa bandsins í Víði-
nesi, ætlað drykkfelldum körl-
um, er stofnsett og rekið af
áhugamönnum þessara sam-
taka.
Fyrir þremur árum var kom-
ið á fót vistheimili að Grjóta-
götu 14 í Reykjavík. Borgar-
yfirvöldin lögðu húsnæðið til,
en félagssamtökin Vernd ann-
ast reksturinn. Þessi staður
hefur að mestu orðið athvarf
húsnæðislausum drykkjumönn-
um, sem eru að reyna að kom-
ast á réttan kjöl. Vernd hefur
fyrr og síðar veitt drykkju-
mönnum margvíslega fyrir-
greiðslu, og þangað mun óhætt
að leita, þótt auðvitað sé húsa-
skjólið af skornum skammti,
miðað við þarfirnar.
Ég hef nú getið nokkurra
helztu stofnana, sem eigin-
kona drykkjumanns, móðir,
systir eða dóttir getur leitað
til um ráðleggingar, þegar í
óefni er komið. Auðvitað koma
fleiri aðilar til greina, svo sem
heimilislæknirinn og sóknar-
presturinn, enda er oft til
þeirra leitað í slíkum vanda.
Hinu er svo ekki að leyna, að
allir aðilar geta reynzt ófærir
um að gefa ráð, sem duga.
Vandamálið er erfitt og tökin
á lausn þess eru veik. Það, sem
vantar, eru sterkari tök á við-
fangsefninu.
Slæm aðstaða
Þegar svo vill til og það er
oft, að drykkjumaðurinn sjálf-
ur viðurkennir vanmátt sinn
og æskir aðstoðar, er hægara
um vik að hjálpa, en jafnvel
þá er árangur misjafn. Miklu
erfiðara er að koma lækningu
við, þegar hann lætur ekki
málið á sig ganga og streitist á
móti sérhverri viðleitni til
hjálpar. Með þeim aðbúnaði,
sem hér er að hafa, er nærri
ógerlegt að taka drykkjumann
með valdi og halda honum í
læknismeðferð, nema eitthvað
sérstakt komi til, t. d. fullkom-
ið drykkjuæði. Geðveikraspít-
alinn á Kleppi hefur tök á að
halda mótþróafullum mönnum,
en þar er húsrými mjög tak-
markað og tæpast aðstaða til
að meðhöndla slíka sjúklinga
nógu lengi. Drykkjumanna-
hælið í Gunnarsholti, eins og
það er úr garði gert, er ekki
heldur til þess hæft að halda
mönnum í meðferð til lengdar
gegn vilja þeirra.
Samt sem áður ber það oft
við, að þeir, sem um mál
drykkjumanns fjalla, telja
nauðsynlegt að taka af hon-
um ráðin. Þetta vill til, þegar
hann sólundar eignum sínum,
stofnar eigin heilsu og lífi í
hættu, ógnar öryggi annarra
eða fremur ítrekuð afbrot í
ölæði. Með dómi eða sviptingu
lögræðis má taka ráðin af
drykkjumanni um langan eða
skamman tíma.
í almennum hegningarlögum
er ákvæði, er svo hljóðar:
„Þyki það ljóst af málavöxtum,
eftir að umsagnar læknis hef-
ur verið leitað, að sakborning-
ur, sem framið hefur brot und-
ir áhrifum áfengis, geti ekki
haft hemil á drykkjufýsn sinni,
má ákveða í dómi, að hann
skuli lagður inn á viðeigandi
hæli til lækningar. Skal dómur
þá hljóða um dvöl á hælinu
allt að 18 mánuðum eða, ef
ítrekun á sér stað, allt að þrem
árum.“
Fjöldi drykkjumanna gerist
brotlegur við lög á einn og
annan hátt, en samt er þessu
ákvæði mjög lítið beitt í dóm-
um. Ástæðan mun vera skort-
ur á viðeigandi hælum, og er
það illa farið. Það væri öllum
hollara að dæma drykkfelldan
brotamann til læknismeðferðar
á hæli en að dæma hann til
þeirrar mannskemmandi fang-
elsisvistar, sem nú tíðkast. Hér
er enn eitt dæmið um góð lög
og lélega framkvæmd.
Lögræði má samkvæmt lög-
um svipta þann mann, sem
sökum ofdrykkju er ekki fær
um að ráða persónulegum hög-
um sínum eða fé, verður öðrum
til byrðar eða raskar þráfald-
lega opinberum hagsmunum.
Kröfu um lögræðissviptingu
geta gert nánustu venzlamenn
aðila, svo og dómsmálaráðu-
neytið, þegar gæzla almanna-
hags gerir þess þörf eða þegar
það telur réttmætt að gera
kröfuna vegna tilmæla vanda-
manna aðila, læknis eða vina.
Margir hafa á það bent, að
ákvæðið um kröfu nánasta
venzlamanns sé óheppilegt.
Eiginkona drykkjumanns eða
móðir má illa við því að verða
fyrir ásökun og óvild hans
fyrir tilmælin um lögræðis-
sviptingu. Þetta er alveg rétt,
enda gera lög ráð fyrir annarri
leið. Dómsmálaráðuneytið get-
ur gert kröfuna um lögræðis-
sviptingu drykkjumanns, hvort
heldur er að eigin frumkvæði
eða eftir ábendingu aðila, sem
það tekur gildan. Þessi leið
hefur lítið verið farin ennþá,
en verður sennilega meira not-
uð, þegar skilyrði til virkrar
drykkjumannahjálpar batna,
og megi það verða sem fyrst.
Áður en ég lýk þessu spjalli
um áfengismál, vil ég slá einn
varnagla. Ég hef gagnrýnt það
sleifarlag, sem er á meðferð
þessara mála í heild, og sjálf-
sagt virzt kenna því einu um
lélegan árangur. Þetta er þó
ekki nákvæmlega mín meining.
25