Samvinnan - 01.10.1968, Blaðsíða 55

A 50 ára afmœli NAF í Kaupmannahöfn; frá vinstri: P. Nyboe Ander-
sen, frú Lis Groes, fyrrverandi verzlunarmálaráðherra Dana, og maður
hennar Ebbe Groes, formaður stjórnar NAF og forstjóri FDB, danska
samvinnusambandsins.
sína í markaðsmálum, þar á
meðal, að Danmörk, Noregur
og Svíþjóð haldi fast við um-
sóknir sínar um inngöngu í
Efnahagsbandalagið.
Jafnframt því sem neitun
Frakka í desember á liðnu ári
slökkti vonir okkar um
evrópskt samstarf, a. m. k. um
ófyrirsjáanlegt árabil, varð
hugmyndin um eflingu nor-
ræns samstarfs nærtækari en
fyrr. Hér er ekki um að ræða
neitt fráhvarf frá Evrópu, en
ég held, að Norðurlönd hafi nú
bæði raunverulega möguleika
á og beri skylda til að gera
raunhæft átak í því skyni að
færa hina evrópsku samein-
ingarhugmynd fram á leið.
í ljósi þessa var það eðiiiegt
skref af hálfu dönsku ríkis-
stjórnarinnar að hafa for-
göngu um norrænan forsætis-
ráðherrafund nú í aprílmán-
uði. Mikilvægasti árangur
þessa fundar er, að eining hef-
ur náðst um það, að tími sé
til kominn að stíga nýtt skref
í efnahagssamstarfi Norður-
landa og í framhaldi af því
ákvörðunin um að leggja fram
ákveðnar tillögur, sem taki til
mikils fjölda verkefnasviða. Ef
vilji stjórnmálamanna er fyrir
hendi í öllum löndunum, ætti
þetta að geta myndað grund-
völl að útvíkkun samstarfsins,
sem getur orðið til hagsbóta
fyrir öll Norðurlönd.
í framhaldi af forsætisráð-
herrafundinum hefur nú verið
sett á stofn norræn embættis-
mannanefnd og níu starfs-
nefndir, sem hver um sig ann-
ast sitt tiltekna starfssvið.
Starfsnefndirnar munu allar
hefja störf, áður en sumarleyfi
byrja, og stefna að því að geta
gefið skýrslur til yfirnefndar-
innar í byrjun nóvember, þann-
ig að ýmsar tillögur ættu að
geta legið fyrir í árslok, en það
er hinn stutti frestur, sem
ákveðinn var á forsætisráð-
herrafundinum. Það starf, sem
hér með er hafið, er unnið með
aukið norrænt samstarf fyrir
augum, en um það var sam-
staða á ráðherrafundinum.
í fyrsta lagi á samstarfið að
vera á evrópskum grundvelli,
sem felur í sér, að það á að
styrkja aðstöðu hinna einstöku
landa til að öðlast aðild að
hinu evrópska samfélagi. í
öðru lagi verður það að vera
í samræmi við skuldbindingar
okkar innan EFTA. Það má
ekki heldur hagga við utan-
ríkis- og öryggismálastefnu
einstakra Norðurlanda, og loks
á samstarfið að tryggja hæfi-
legt jafnvægi á milli kosta og
ókosta fyrir allar aðildarþjóð-
irnar. í þessu virðist mér vera
fólgið frumskilyrði þess, að hið
norræna frumkvæði geti borið
ávöxt. Það er nýjung, að menn
taki nú mikinn fjölda verk-
efna, sem hægt er að vinna að
á samnorrænum grundvelli,
upp til rannsóknar og mats
sem samstæða heild. Með því
móti opnast leiðir til þess, að
kostum og ókostum megi dreifa
jafnt á öli Norðurlönd.
Stefnan í tolla-, viðskipta-
og landbúnaðarmálum, svo og
fjármagnssamstarfið, verða
höfuðatriðin í útfærslu hins
norræna samstarfs.
Gagnvart þessum þremur
sviðum hafa Norðurlönd þó
ekki að öllu leyti sömu hags-
muna að gæta. Frá norskri og
finnskri hlið eru hagsbætur á
fjármagnssviðinu án efa mik-
ilvæg forsenda þess, að þessi
lönd samþykki tollabandalag
og samstarf á sviði landbún-
aðar. Af danskri hálfu er þvert
á móti uppbygging samstarfs á
sviði landbúnaðar frumskilyrð-
ið. í Svíþjóð geri ég ráð fyrir,
að veigamestu hagsmunirnir
séu í sambandi við tollabanda-
lagið. Einmitt þessi mismunur
gerir það ljóst, að aðeins með
því að kanna öll svið í einu er
hægt að ná jákvæðu jafnvægi
á milli kosta og ókosta fyrir
hvert einstakt land.
Ég get ekki rætt hér nánar
um þessi svið eða mörg önnur,
þar sem unnið verður að til-
lögum um aukið samstarf, en
ég vil gjarna gera nokkrar at-
hugasemdir um möguleikana
á auknu samstarfi innan efna-
hagslífsins, og þar með talið
sérstaklega iðnaðarins. Ég veit,
að þar er um að ræða vanda-
mál, sem unnið er að lausn á
innan Norræna samvinnusam-
bandsins og yfirleitt í sam-
starfinu á milli hinna norrænu
samvinnusambanda.
Ef norrænu tollabandalagi
verður komið á fót, verzlun
með landbúnaðarvörur gerð
frjálsari og auðveldað verður
að flytja fjármagn á milli
Norðurlanda, myndast betri
skilyrði fyrir raunhæft nor-
rænt samstarf innan efnahags
lífsins, ekki sízt þó innan iðn-
aðarins. Norðurlönd eru svæði
í miklum iðnaðarvexti og flytja
sífellt meira út af iðnaðar-
varningi. Norðurlönd mynda
einnig innbyrðis sívaxandi
markað fyrir iðnaðarvörur. í
öllum löndum fer vaxandi
neyzla stöðugt batnandi iðn-
aðarframleiðslu, þar sem ekki
sízt gæði vörunnar og það
hvernig hún er seld skipta
máli. Það ætti að opna leiðir
fyrir fjölbreyttari framleiðslu,
þar sem kostir sérhæfingar
innan hinna ýmsu iðngreina á
Norðurlöndum ættu að geta
nýtzt mjög vel.
Því er ekki að leyna, að sam-
starfið á milli norrænna iðn-
fyrirtækja kemst oft þannig á,
að fyrirtæki í einu af Norð-
urlöndum lendir í erfiðleikum,
sem leiða það af sér, að önnur
norræn fyrirtæki með meira
bolmagn koma til skjalanna.
Jafnvel þótt veikari fyrirtæk-
in glati sjálfstæði sínu í slíkum
tilvikum, getur slík þróun eigi
að síður verið gagnleg fyrir
efnahagslíf viðkomandi lands.
En samt væri óskandi, að iðn-
fyrirtæki á Norðurlöndum
gætu í auknum mæli samein-
að hagsmuni sína í samstarfi
tveggja jafn sterkra aðila.
Ef hið norræna iðnaðarsam-
starf á að geta þróazt á sam-
ræmdan hátt, er því án efa
þörf á raunhæfari stuðningi.
Þau fyrirtæki, sem gengur vel,
eru oft upptekin við að endur-
bæta eigin rekstrarsvið sín, og
þau gera sér ekki alltaf ljóst,
hversu mikið getur áunnizt við
að ganga í tæka tíð til sam-
starfs við fyrirtæki í skyldum
greinum iðnaðar á öðrum
Norðurlöndum. Sú spurning
hlýtur því að vakna, hvort
ekki sé þörf á aðila, sem hafi
frumkvæði að því að efla sam-
starf á sviði iðnaðar á Norður-
löndum. Mér virðist það vera
mál, sem sé íhugunar vert fyr-
ir samtök iðnaðarins á hinum
ýmsu Norðurlöndum.
Innan samvinnuhreyfingar-
innar á Norðurlöndum er þeg-
ar fyrir hendi slíkur aðili, þar
sem er Norræna samvinnusam-
bandið, er getur haft frum-
kvæði í slíkum málum, og ár-
um saman hefur verið mjög
traust samstarf á milli stjórna
hinna einstöku samvinnusam-
fcanda. Það er þess vegna eðli-
legt, að þegar hafa náðst
samningar um iðnaðar-
samstarf á sviði samvinnu-
rekstrarins. Ég er sannfærður
um, að þetta samstarf sé enn
hægt að víkka innan ramma
núverandi efnahagssamstarfs
á Norðurlöndum; og ef þessi
rammi verður færður út með
tilkomu norræns tollabanda-
lags og frjálsari tilflutnings
fjármagns, þá verður grund-
völlurinn fyrir samstarfi sam-
vinnufélaganna enn bættur.
Það er von mín, að þessir
möguleikar verði notaðir á ár-
angursríkan hátt, og að þann-
ig náist enn betri árangur en
hingað til, jafnframt því sem
slíkt samstarf vísi veginn fyr-
ir hliðstætt samstarf á vett-
vangi einkaframtaksins.
Ég sagði áðan, að útvíkkað
norrænt samstarf yrði að vera
á evrópskum grundvelli. Það er
aldrei hægt að ætlast til þess,
að Norðurlönd geti orðið sjálf-
um sér næg. Og einnig í þessu
tilliti virðist mér, að samstarf
samvinnufélaganna á Norður-
löndum sé fyrirmynd, sem
margt megi læra af. Þetta
samstarf stendur að miklu leyti
opið samvinnusamtökum í öðr-
um löndum Evrópu, og þróun-
in gengur í þá átt, að þetta
evrópska sjónarmið verði stöð-
ugt greinilegra. Ég hef þess
vegna fulla ástæðu til þess,
fyrir hönd dönsku ríkisstjórn-
arinnar, að þakka Norræna
samvinnusambandinu fyrir
mikilsvert framlag sem braut-
ryðjandi aðili fyrir hagnýtu
norrænu samstarfi, sem stend-
ur opið hinum stóra heimi,
og ég óska því heilla og ham-
ingju við áframhaldandi starf
í sömu átt á komandi árum.
55