Samvinnan - 01.10.1968, Síða 28

og enda þótt sums staðar leyn-
ist meira líf með þeim
en barnaverndarnefndunum,
þyrftu þær engu að síður að
færa verulega út kvíarnar og
endurbæta starfsemi sína.
Loks má geta þess, að ekki
væri óviðeigandi, að í ráðu-
neyti því, sem fer með uppeld-
is- og menntamál, sæti þó ekki
væri nema einn uppeldisfróð-
ur maður. Það er óneitanlega
hálf neyðarlegt, að á þessum
æðsta stað, musteri þekkingar-
innar, skuli vanþekking í upp-
eldismálum eiga sér öruggt
hæli.
Ég treysti mér ekki til að
ræða ítarlega á þessum vett-
vangi um skólamál okkar ís-
lendinga og þær uppeldisskyld-
ur, sem á skólunum hljóta að
hvíla. Um þessi mál hefur auk
þess verið rætt og ritað svo
mikið undanfarið, að það væri
að bera í bakkafullan lækinn
að fara að bæta einhverju þar
við. Bent hefur verið á, hversu
mikið skorti á, að skólarnir
miðli þeirri þekkingu, sem
nauðsynleg má teljast nútíma-
mönnum og þjálfi hugsun
þeirra nægilega vel. Mikið hef-
ur verið rætt um gallað
fræðslukerfi, úreltar kennslu-
bækur og slæmar kennsluað-
ferðir. Ekki verður þó gagn-
rýnin á íslenzka skóla minni,
þegar vikið er að uppeldishlut-
verki skólanna í þrengri merk-
ingu. íslenzki skólinn er þess
alls ekki megnugur að hafa
nein teljandi áhrif á skap-
gerðarmótun nemenda sinna,
temja þeim viðeigandi um-
gengnisvenjur, auka siðferðis-
styrk þeirra og þjálfa þá í
eðlilegri tjáningu. Meðan skól-
inn getur ekki sinnt þessum
verkefnum að neinu ráði, fer
því víðs fjarri, að hann rísi
undir því ætlunarverki, sem
nútíma samfélag þarfnast.
Eins og ég sagði, hefur mikið
verið rætt og ritað um skóla-
mál að undanfömu. Og skyldi
ætla, að verulegra umbóta væri
von á næstunni. En það er til
marks um það, hversu langt
getur stundum verið á milli
orða og athafna forystumanna
í þjóðmálum, að á sama tíma
sem þeir tala hvað fjálglegast
um endurbætur, semja þeir
sjálfir og samþykkja lög, sem
skera skólamálum landsins svo
þröngan stakk, að enginn veg-
ur er að koma neinum umbót-
um við, fremur hitt, að til
stöðnunar leiði.
Það getur virzt af framan-
skrifuðu, að mig hafi borið
langt af leið í umræðum um
áfengismál. En það er trú mín,
að áfengisvandamál sé fyrst og
fremst uppeldismál. Því betra
og traustara uppeldi sem ís-
lenzk æska fær því minni
hætta er á, að hún noti áfengi
sér til skaðsemdar. Áfengi er
í sjálfu sér hvorki hollt né
skaðlegt og því er ekki ástæða
til að fordæma það. Það er
þroski og persónustyrkur neyt-
andans, sem kveður á um
skaðsemi þess eins og svo
íslenzk tunga á í fórum sín-
um mikinn sæg fallegra orða
um vín og víndrykkju, orð, sem
koma mönnum í hátíðaskap,
er þeir taka sér þau í munn.
Við segjum, að einhver sé hýr,
tölum um að lyfta geði, vera
við skál, svo að eitthvað sé
nefnt, og síðast en ekki sízt
eru orðin áfengi og áfengur
ljómandi falleg orð. En þessi
hátíðlegu orð eru því miður í
litlu samræmi við drykkjusiði
og menningu íslendinga og
gera nú lítið annað en að gefa
til kynna, að kannski hafi þeir
einhvern tíma haft gaman af
að drekka. Einstöku rómantísk
skáld nota ennþá orðið „áfeng-
ur“ um kvöldloftið, en oftar
ber þetta fallega orð fyrir augu
okkar með hrollvekjandi við-
aukum, svo sem áfengisvanda-
mál, áfengisböl eða viðlika
samsetningi, ef ekki fylgir þá
margs annars. Ég sé enga
dyggð i algjöru bindindi full-
þroska fólks, fremur en í
meinlætalifnaði. En það er
hins vegar aðalsmerki hins vel-
þroskaða og heilbrigða manns
að gæta hófs í hvívetna og því
ætti hófstilling að vera mark-
mið allra, sem að uppeldismál-
um vinna og bera farsæld ís-
lenzkrar þjóðar fyrir brjósti.
Sigurjón Björnsson.
mynd af „dauðanum við stýr-
ið“ eða visinni konu með
hungruð börn, sem eru að bíða
eftir pabba. Með hverju árinu
sem líður eykst það magn
áfengis, sem rennur niður ís-
lenzka hálsa, líkast því sem
menn helli taumlaust í sig
áfengum drykkjum til þess að
gleyma, hvað það getur verið
gaman að drekka þá.
Góð vín eru búin til sem
gleðigjafi líkt og svo margt
annað, sem mannkindin hefur
fundið sér til sem stundar-
gamans í amstri og erfiði lífs-
baráttunnar. Og sem betur fer
hafa þau gegnt því hlutverki
með sóma um ótaldar aldir,
glatt og kætt og „hýrt glatt
mann“. Andlega heilbrigðum
einstaklingi er eðlilegt að unna
sjálfum sér afþreyingar og
gleði, geta losað um hömlur
daglegra anna og glaðzt með
glöðum. Fæstir eru i vandræð-
um með að finna táradalina í
lífinu, svo að ástæðulaust
virðist að hafa sektarkennd af
að kætast yfir glasi öðru
hverju. Einhver leiðinlegasta
málsgrein, sem íslenzkri tungu
hefur áskotnazt, hefur mér
alltaf fundizt vera þessi sú
hin fræga: „Gakktu hægt um
gleðinnar dyr og gá að þér,
enginn veit sína ævina fyrr en
öll er.“ Það væri skemmtilegt
eða hitt þó heldur, ef fólk
tæki að lifa eftir þessari spek-
inni. En þessi víðfræga máls-
grein á sér marga talsmenn, og
hvergi fleiri en meðal þeirra
manna, sem tekið hafa að sér
að gera áfengisdrykkju að
áfengisböli. Á einhvern undar-
legan hátt hefur þessum mönn-
um tekizt að koma inn hjá
næstum allri íslenzku þjóðinni
þrúgandi samvizkubiti og
sektarkennd, sem er á góðum
vegi með að gera listina að
drekka áfengi að ómerkilegri
skrílmennsku, og það var varla
upphaflegt áform þeirra.
Sæmandi drykkjumenning í
þjóðfélagi er órækur vitnisburð-
ur um heilbrigða þjóðfélags-
þegna, en eins og ástandið er
nú, er það verðugt rannsókn-
arefni fyrir sálfræðinga, á
hvaða leið við erum að þessu
leyti.
Áfengisverzlun ríkisins skip-
ar þann heiðurssess í þjóðfé-
lagi okkar að hafa ein umboð
til þess að miðla okkur guða-
veigunum. Menn skyldu því
ætla, að nokkur hátíðablær
réði húsum í þeirri stofnun. Og
persónulega finnst mér
skemmtilegt að ganga þar um
sali og virða fyrir mér rikulegt
úrval alla vega litra vína, sem
glóa þar á hillum. En Adam er
ekki lengi í Paradís: Á inn-
römmuðu skilti á vegg uppi
vakir vofan; þar stendur skrif-
að feitu letri: „Áfengi má ekki
afhenda né veita neinum, sem
er bersýnilega ölvaður, og ekki
heldur yngri mönnum en 21
árs. Kaupandi áfengis skal
jafnan sanna aldur sinn með
vegabréfi eða á annan full-
nægjandi hátt.“ Áfengisbölið
hefur rekið fram ásjónu sína.
Menn líta flóttalega í kringum
sig til þess að vita, hvort nokk-
ur er þarna inni sem þekkir
þá, þrifa það sem hendi er
næst, fleygja seðlum á borð-
ið og hraða sér út með synd-
ina á bakinu. Um þá fáu veit-
ingastaði, sem hafa áfengi á
boðstólum, er svipaða sögu að
segja. Þegar prúðbúið fólk
kemur að staðnum til þess að
eiga gleðistund með góðum
vinum, verður þegar við úti-
Guðrún Helgadóttir:
ÞANKAR
UM AFENGISDRYKKJU
28