Samvinnan - 01.04.1971, Blaðsíða 47

að fá persónulegt álit hans á henni, svar-
aði hann mér með ljóðlínum eftir Kipl-
ing:
Austur hvessti sig Horn yfir mar:
Hvar lærði hann Frakkur kúnstirnar?
Með þrírifað segl hann sigldi mig niður,
hringinn um Horn.
Útsærinn gegndi: Ekki frá mér.
Englandshaf kann að vita það ger.
Fullum seglum hann sigldi mig niður
i hvarf fyrir Horn.*)
Þetta svar gæti ég gert að minu eigin. —
Á þessu skeiði ævinnar átti ég mér hvorki
læriföður né meistara. Þá hefði ekki verið
á nokkurs manns færi að gefa mér ráð
eða kenna mér neitt. Mér var svipt um
borð, mig bar áleiðis með frakkneska
skipinu, sem sokkið hafði i hin svölu sjáv-
ardjúp við ísland: Pourquoi pas?
„Þau fara og koma“ — það á lika við
um stefnuskrár og einkunnarorð. En í
góðu leikriti merkir þetta að hverfa af
leiksviðinu — ekki að hverfa fyrir fullt
og allt. Jafnvel þótt einhver persóna
hverfi endanlega, er hún eftir sem áður
hluti af leikritinu og heyrir þvi til. Næsta
einkunnarorð lífs míns kom inn i það
ofur hljóðlega, án þess að þoka Pourquoi
pas? burt, líkt og samkvæmt náttúru-
lögmáli, árstíðaskiptum — einhverju sem
enginn í raun og veru óskar að væri öðru
vísi.
Umhverfis forna enska borg voru þrir
borgarmúrar. Á hverjum þeirra var hlið
og yfir hverju hliði áletrun. Yfir yzta
hliðinu stóðu þessi orð: Be bold, yfir mið-
hliðinu: Be bold, og yfir hinu innsta stóð:
Be not too bold.
Hljómar þetta í eyrum tilheyrenda
minna eins og afturför hefði orðið?
*) Þýð.: Þorsteinn Valdimarsson.
Arthur Miller, Marilyn Monroe, Carson Mc-
Cullers og Karen Blixen á heimili McCullers
í Nyack í janúar 1959.
Káputeikningin á bók Blixens, „Out of Africa“,
sem notuð var bœöi í Englandi (Putnam), og
Ameríku (Random House).
Sjálfri finnst mér ekki svo. Sú, sem alla
daga hefur tekið undir með Mussolini,
„Ég hef engar mætur á kyrrsetum,“ getur
þó fúslega fallizt á, hvenær tilhlýðileít sé
að svipast eftir stól og hagræða sér í hon-
um í trausti þess, að „trees where you
sit will crowd into a shade.“ Þörfin fyrir
að setja svip sinn á heiminn með eigin
vilja og persónuleik umbreytist i þrá eftir
að vera fær um að taka því sem að hönd-
um ber, gefa sig á vald sjálfu sköpunar-
verkinu — verði þinn vilji. Hvor afstaðan
felur í sér sannari dirfsku? Ég hef verið
sterk, óvenju sterkbyggð af konu að vera,
getað gengið lengur í einu og riðið lengur
samfellt en flestir karlmenn. Ég hef
dregið Masaí-boga fyrir odd og í sigur-
vimunni fundizt ég vera i ætt við sjálfan
Ódysseif. Núverandi þróttleysi er í eðli-
legu framhaldi af lífsorku fyrri daga.
Nietzsche hefur komizt svo að orði: „Ég
er jákvæður, og baráttumaður hef ég
verið, svo að ég mætti einn góðan veð-
urdag óhindraður lyfta höndunum og
blessa.“ Siðarnefnd afstaða er í engri
mótsögn við þá fyrri, heldur i fullkomnu
samhengi.
Er manneskju, sem skynjar eilífðina að
baki og framundan, til fullnustu unnt að
virða og meta hina hverfulu líðandi
stund, þegar horft er yfir skóginn eða
vatnið, stund helgaða vinsamlegum sam-
ræðum við vini? Áþekka og í ljóðinu um
fuglinn, sem tyllir sér á granna grein i
fullri vitund um, að greinin fær ekki
borið hann — en jafnframt vitandi um
vængina, sem munu bera hann, þegar
sú stund kemur. Já — Pourquoi pas?
Eldra einkunnarorðið hefur þokað til
hliðar, en styður þó hið nýja.
Ég er komin hingað til Ameriku undir
merkinu: Be bold. Be bold. Be not too
bold. Ég gæti óskað þess að ég hefði átt
kost á að koma hingað fyrr á árum, þeg-
ar nauðsyn þess að sigla var mér augljós-
ari en hin — að lifa. Samt finnst mér
ekki tilhögunin neitt tákn um afturför
— hún kynni jafnvel að fela i sér eins
konar spaug. Hver veit nema það sé hollt
fyrir mig — einmitt nú þegar ég tala
til yðar — að hafa þessa aðvörun hug-
fasta — vera ekki of djörf, í öllu falli ekki
of langorð.
Ég ætla að enda þessa tölu um eink-
unnarorð ævi minnar á ofurlítilli sögu,
sem einn vina minna hefur sagt mér.
Gamall kínverskur mandaríni hafði á
bernskudögum ungs keisara haft stjórn
ríkisins með höndum fyrir hann. Þegar
keisarinn varð myndugur, fékk gamli
maðurinn honum i hendur hring nokk-
urn, sem verið hafði embættistákn hans
á ríkisstjóratíðinni, og sagði við hann:
„í hring þennan hef ég látið gera áletr-
un, sem kynni að reynast yðar blessuðu
hátign gagnsamleg. Það má lesa hana á
stund hættunnar, efasemdanna, ósigurs-
ins. Það má einnig lesa hana á stund sig-
ursins, fagnaðarins, sæmdarinnar."
í hringinn voru grafin þessi orð:
„Einnig þetta tekur enda.“
Setninguna ber ekki að skilja þannig,
að tár, hlátur, vonir eða vonbrigði hverfi
í tómið. En hún segir okkur, að allt eigi
þetta eftir að hverfast í eina heild. Og
brátt fyrirhittum við það allt sem sam-
einandi drætti í heildarmynd mannsins
eða konunnar.
Á vörum stórskáldsins öðlast þessi
hvörf mynd voldugrar samræmdrar feg-
urðar:
Nothing of him doth fade,
but doth suffer a seachange
into something rich and strange.
Við getum vel tekið okkur orð þessi í
munn án nokkurrar fordildar — jafnvel
þegar við tölum um okkur sjálf. Sérhvert
okkar mun í hjarta sínu finna, hve auð-
ugt það er og undursamlegt — þetta sem
við köllum líf mitt. V
47