Samvinnan - 01.12.1972, Síða 27

Dr. Bjöm ritar yfirgripsmikla grein
um sögu Háskólabókasafnsins, uppbygg-
ingu þess og kröfur þær er gera verður
til sliks safns. Einnig ræðir hann um
tengsl miðsafns við deildarsöfn Háskól-
ans og æskilega þróun slíkra samskipta.
Dr. Finnbogi skýrir vandlega tilgang
og verksvið Landsbókasafns og gerir grein
fyrir forsendum sameiningar safnanna
tveggja.
Einar Sigurðsson bókavörður ritar at-
hyglisverða og upplýsandi hugvekju um
skipulagsmál rannsóknabókasafna og
gerir grein fyrir skoðunum sínum á hugs-
anlegri uppbyggingu og rekstrartilhögun
þjóðbókasafns.
í greinum þessum og fleiri greinum í
sama hefti koma fram ýmsar vel grund-
aðar hugmyndir og tillögur til nánari
könnunar og umræðna, og er ljóst af
þeim, að starfsmenn safnanna hafa
þá þegar gert sér allglögga mynd af
þörfum og skipulagi væntanlegs þjóð-
bókasafns. Er hér fyrsti vísir að forsögn.
Undirbúningsstörf
Við hófum störf i apríl sl. með vinnu-
hópi þeim, sem valinn hafði verið til að
undirbúa byggingu þjóðarbókhlöðu. Ýms-
ir aðilar, innlendir og erlendir, sem bygg-
ingarnefndin kallaði til, höfðu samið
skýrslu og greinargerðir, sem síðla árs
1971 voru dregnar saman í fyrstu heild-
arforsögn, eftir því sem kostur var á því
stigi undirbúnings.
Að störfum þessum höfðu unnið i sam-
vinnu við byggingarnefnd og erlenda
sérfræðinga, bókaverðirnir Einar Sig-
urðsson í Háskólabókasafni og Ólafur
Pálmason í Landsbókasafni, en þeir voru
tilnefndir til þessara starfa af forstöðu-
mönnum safnanna hvorS um sig. En
Finnbogi Guðmundsson landsbókavörður
hefur stýrt þessu starfi frá upphafi. Auk
þeirra réð nefndin Óla Ásmundsson arki-
tekt til að vinna með bókavörðunum að
undirbúningi verksins. Sem ráðgjafi við
þessi störf var einnig fenginn enskur
arkitekt, H. Faulkner Brown, sem hefur
undirbúið og teiknað nokkur ný háskóla-
bókasöfn á Bretlandi og er þekktur fyrir
afskipti sín af málefnum háskólabóka-
safna.
Sömu aðilar hafa fylgt verkinu áfram
og mynda með okkur, ásamt tækniráð-
gjöfum þeim sem til verksins hafa verið
ráðnir, þann vinnuhóp sem á að móta
þjóðarbókhlöðuna.
Áframhaldandi vinna hópsins á þessu
ári er sífella spurningaflóðs, sem reynt
er að svara og rökstyðja i endanlegri for-
sögn að bókhlöðunni.
Reynt er að svara með greinargerðum,
verk- og starfsþáttamyndum, rýmisskrá
o. s. frv. Eru sýnd dæmi starfsþátta-
myndar og rýmisskrár með grein þessari
til glöggvunar.
Spurningahringurinn litur í stórum
dráttum þannig út:
(a) Hvað eigum við að reyna að gera?
(b) Hvernig ætlum við að ná þvi marki?
(c) Hvenær á að nota þetta?
(d) Hvar ætti þetta að vera?
(e) Hver notar þetta?
(f) Hversvegna gera það á þennan hátt?
Svör við þessum spurningum og öflun
gagna varðandi hvern starfsþátt safnsins
eru undirstaða hinnar endanlegu for-
sagnar, sem síðan er grundvöllur, sem
mótun hússins byggir á.
Á þessu tímabili undirbúningsins er
mikið atriði að mótandi aðilar geti
kynnzt sem ýtarlegast nýjungum og
reynslu annarra, við lestur bóka og tíma-
rita. Síðast en ekki sízt er nauðsyn
beinna skoðanaskipta við reynda starfs-
bræður og ferða til svipaðra safna í öðr-
um löndum.
Okkur hefur þegar gefizt kostur á að
skoða allmörg háskólabókasöfn á Bret-
landi og Norðurlöndum. Eru slikar ferðir
ávallt mjög lærdómsrikar og örvandi.
Nú er þessum áfanga að ljúka og end-
anleg forsögn mun liggja fyrir um þessi
áramót. Er þá komið að þeim áfanga,
er forma skal þann ramma, það hús, er
fullnægi sem bezt óskum, kröfum og
hugmyndum, sem í forsögn koma fram.
Áfangi teiknivinnu fer í hönd. Full-
móta skal hús á grundvelli fenginnar
reynslu og þekkingar við undirbúnings-
áfangann.
Hvernig safn?
Þegar við reynum að gera okkur grein
fyrir, hvernig þjóðarbókhlaðan á að
vera, er nauðsynlegt að gera sér ljósan
þann mun, sem er á „opnu safni“ og „lok-
uðu safni“, sem kallað er.
Með lokuðu safni er þá átt við hið
hefðbundna form bókasafns, með lok-
uðum bókageymslum og aðskildu les-
svæði. Ýmis tæknibúnaður er nauðsyn-
legur og kernur að góðum notum í slíku
safni til að gera sem auðveldasta rás
milli geymslu og notenda.
í opnu safni eru bækur og lessvæði í
einu og sama rými, í nánu sambandi (og
getur notandinn sjálfur fundið á sjálf-
beina þær bækur (upplýsingar), sem
hann vanhagar um). Slíkt rými krefst
sveigj anleika.
Ákveðið er að byggja þjóðarbókhlöð-
una að miklu leyti sem „opið safn“ með
bækur á sjálfbeina og lessvæði, í mis-
munandi útfærslu, dreifð um safnið. Hér
hafa Þjóðdeild og Handritadeild nokkra
sérstöðu, eins og ljóst kemur fram í
skrifum bókavarðanna og ekki er nauð-
syn að skýra nánar hér.
í grein sinni i Samvinnunni 1968 bend-
ir Björn Sigfússon háskólabókavörður á,
að fjöldi stúdenta og jafnvel sérfræðinga
fái þá fyrst áhuga á ýmsum merkum
bókum og efnissviðum, þegar skápar
með ritunum hafa verið alllengi fyrir
augum þeirra, við hlið hinna fyrri áhuga-
efna. Segir hann einnig, að þetta sé
safnvörðum engin ný reynsla.
Hér koma ljóslega fram kostir þess,
að notendur geti leitað sjálfir bóka á
sjálfbeina, þar sem því verður við kom-
ið og það getur samrýmzt öryggiskröfum.
Mynd úr nýlegu almenningsbókasafni í Svíþjóö er sýnir hiö opna rými safnsins þar sem
skiptast á bókahillur og lessœti.
19