Samvinnan - 01.12.1972, Síða 52

miklu skipti frá almennu sjónarmiði). Og
af frásögnum allra blaðanna alla daga
af þeirra eigin flokkapólitik, þingfréttum
og öðrum frásögnum af málstað og mál-
flutningi flokksbrodda.
Flokkshyggjan er í eðli sínu ósamrým-
anleg raunverulegu frjálslyndi, og hennar
vegna kann að vera meir en vafasamt að
tala um „frjáls blöð“ á íslandi í skilningi
Mills og frjálshyggjunnar. En af pólitísk-
um kringumstæðum blaðanna leiðir líka
að umskipta, verulegrar og varanlegar
siðbótar blaðanna er ekki að vænta nema
með sinnaskiptum innan flokkanna sem
að þeim standa, nýju mati á pólitísku
gildi og hlutverki dagblaðanna.
— Þær athuganir sem hér verður lýst
þykjast hvorki vera félagsfræði eða saga.
En þær eru gerðar í þeirri trú að fjöl-
miðlun sé umtalsverður þáttur daglegs
menningarlífs og starfs og því skipti
nokkru hvernig að því verki sé staðið.
Tilgangur þeirra var að reyna eftir megni
að komast fyrir um það hvaða verk blöð-
in leystu í raun og veru af hendi — af
blöðunum sjálfum eins og þau gerast og
ganga en ekki tómu skjalli um þau.
II. Um blaðadauða
Það sem hér fer á eftir byggist að
meginefni á þremur athugunum dag-
blaðanna í Reykjavík sem gerðar voru
árin 1966, 1969 og 1972 — að ógleymdum
skoðunum og reynslu og hreinum og
beinum hugboðum höfundarins af hans
eigin kynnum af blöðunum. Þegar fyrsta
athugun af þessu tagi var gerð um sum-
arið 1966 hafði eins og oft áður og sið-
an margt verið rætt að undanförnu um
rekstursvanda dagblaðanna og hinn urn-
talaða „blaðadauða" i nágrannalöndun-
um. Þá kom meðal annars til orða hvort
veita skyldi dagblöðunum opinberan
styrk til starfsemi sinnar til að mæta
miklum og vaxandi reksturshalla þeirra
flestra eða allra.
Um eiginlegan blaðadauða hefur að
sönnu aldrei verið að ræða hér á landi:
að blöð væru í stórum stíl lögð niður eft-
ir að rekstur þeirra var kominn í þrot.
Fyrir því sér pólitísk líftrygging íslenzku
dagblaðanna. En þau sjúkdómseinkenni
sem annars staðar leiða til rekstursþrota
og blaðadauða, einnig útb:eiddra og vel-
virtra „stórblaða“, eru þa: fyrir alþekkt,
einnig á íslenzka blaðama>'kaönum.r')
Talsmenn blaðstyrkjanna leiddu að
ýmsu levti sannfærandi rök að sínu máli
í umræðunum urn hag blaðanna. Þeir
bentu á að blöðin væru opinber um-
ræðuvettvangur um hverskonar þjóðmál
og me:mingarmál og ómissandi vegna
frjálsrar skoðanamyndunar i landinu.
Með gi'.dandi flokkaskipan væri hverjum
stjórnmálaflokki nauðsynlegt að hafa yf-
irráð yfir dagblaði til að flytja og skýra
sinn málstað — og það þótt blaðaútgáfan
væri að verða sumum flokkunum óbæri-
leg af kostnaðarsökum sem hamlaði ó-
eðlilega öðru flokksstarfi. Þeir töldu að
þótt útvarp og senn sjónvarp væri kom-
ið inn á gafl í hverju húsi með dagleg-
um fréttaflutningi hefðu blöðin eftir sem
áður hlutverki að gegna sem fréttablöð:
þau flyttu ýtarlegri fréttir en útvarp gæti
gert og fréttaskýringar hvert frá sínum
sjónarhól, og þau stuðluðu að nytsam-
legri umræðu um dægurmál. Að öllu sam-
anlögðu töldu þeir dagblöðin ómissandi
í lýðræðislegu þjóðfélagi og nauðsyn að
tryggja útkomu þeirra ef hætta væri á
að hún stöðvaðist eins og nú virtist yfir-
vofandi.
Sjálfsagt samsinna menn þegjandi al-
mennurn fullyrðingum um „gildi“ og
„hlutverk" blaðanna í nútíma-þjóðfélagi:
fæstir mundu geta hugsað sér, ef á það
reyndi, að vera með öllu án dagblaða.
Þar fyrir kann menn að greina á um þess-
ar röksemdir, hvort blaðadauði sé lýð-
ræðinu jafn hættulegur og af er látið,
og þótt svo væri: hvovt þá sé vænlegasta
úrræði að lögfesta til frambúðar póli-
tískan dagblaðakost eins og gert væri
með opinberum framfærslueyri blaðanna.
44