Samvinnan - 01.12.1972, Síða 64

Bjöm Arnórsson:
UNDRIÐ SEM SPRAKK
Mörg eru þau lýsingarorð, sem notuð
hafa verið til að dásama japanska
„undrið“. Hagfræðingar hafa sökkt sér
niður í vaxandi tölur japönsku hag-
skýrslnanna — blaðamenn ferðast til
„undursins“ í austri og skrifa við heim-
komuna langa dýrðaróða — jafnvel þó
mengunarpestin sé vart horfin úr vitum
þeirra enn.
í þessari grein ætla ég að rifja laus-
lega upp forsögu „undursins“, skj'ggn-
ast örlitið inn fyrir forgarð hagvaxtar-
musterisins og að lokum reyna að
skyggnast inn í framtíð dýrðarinnar, en
fyrst skulum við aðeins velta vöngum
yfir spurningunni: Hvað er það, sem
skapar hagvöxt?
ISnvæðing — hagvöxtur
Heiminum má skipta upp i þrennt í
dag, þ. e. auðvaldslöndin (N-Ameríka,
V-Evrópa, Ástralía, ísrael og Japan);
arðrændu löndin eða vanþróuðu löndin
(S-Ameríka (að Kúbu undantekinni),
Afrika og Asía (að sósíalísku löndunum
undanteknum); og sósíalísku löndin.
Vandamál arðrændu landanna eru að
iðnvæðingin er lítilfj örleg. Framleiðsla
landsins er flutt út sem óunnin hráefni,
auk þess sem sá litli iðnaður, sem þar
er til staðar, er að mestu í eigu erlendra
auðhringa. Orsök vandamálsins er heims-
valdastefnan, þ. e. a. s. heimsvaldasinn-
arnir arðræna alþýðu þessara landa með
hjálp lítillar innlendrar yfirstéttar og
nota arðinn til að auka veldi sitt og
auðmagn, meðan alþýða viðkomandi
lands sveltur.
En jafnvel þótt heimsvaldasinnarnir
slepptu einhverju arðrændu landanna
úr kaldri krumlu sinni (sem aldrei hef-
ur skeð fyrr en eftir blóðuga baráttu),
þá er fjöldi vandamála eftir. Stærsta
vandamálið (efnahagslega) er að koma
í gang framleiðslu framleiðsluvara (véla
og þess háttar). Það verður að byggja
upp iðnað, þannig að hægt sé að fram-
leiða neyzluvörur, svo þjóðin geti lifað
(sem hún getur ekki í löndum þriðja
heimsins í dag). Um leið og þessi þörf
fyrir framleiðsluvörur er brýn, er þörfin
fyrir neyzluvörur ekki síður aðkallandi
í þessum löndum, þar sem stærstur hluti
þjóðarinnar sveltur.
En nú er hægt (sýnir sagan) að iðn-
væða á tvennan hátt. Annars vegar —
eins og t. d. í Englandi — var neyzla
almennings (heima fyrir og í nýlendun-
um) skorin niður undir mörk lífsaf-
komu, þ. e. hinar vinnandi stéttlr strit-
uðu og sultu á meðan fjármagnið hlóðst
upp og yfirstéttin lifði í allsnægtum.
Hins vegar — eins og t. d. í Kína eftir
byltinguna — var lögð áherzla á að
enginn þyrfti að svelta, um leið og iðn-
væðingin varð að raunveruleika með
aðstoð áætlunargerðar.
Hvaða leiðir voru farnar í Japan?
Hvaða markmið og hverra hagsmunir
stjórnuðu för Japans til þess iðnveldis,
sem það er í dag?
Tókúgawa
Á Tókúgawa-tímabilinu réð einræðis-
herra (shógun) yfir Japan. Sá byggði
vald sitt á eignarrétti yfir u. þ. b. fjórð-
ungi japönsku jarðanna. Afganginum
var skipt upp í ca 300 hálfsjálfstæð svæði
(han), sem voru skattlögð og stjórnað af
tiltölulega sjálfstæðum aðli (daímjó).
Bændurnir voru ánauðugir. Shóguninn
hafði vissa stjórn yfir daímjó, m. a. voru
aðalsmenn neyddir til að dvelja í Tókíó
marga mánuði á ári og fengu ekki að
hverfa aftur til landa sinna nema skilja
eftir gísl í shógunatinu í Tókíó.
Nokkrar upplýsingar um Japan
370.000 km2; 99 millj. íbúa
(+ 1,0% á ári); 270 íbúar á km2
Höfuðborgin: Tókíó; 1,5 millj. ibúa.
Aðrar stórar borgir: Ósaka, 3,25
milljónir; Nagoja, 1,9 millj.;
Jókóhama, 1,65 millj.; Kjótó 1,35
milljónir; Kobe, 2,5 milljónir;
Kítakishu, 1,1 milljón.
Mynt: jen % 0,0028$
(fyrir dollarakreppuna).
56
Hinn geysistóri /iskmarkaður Tókiöborgar,
Tsúkíjí.