Samvinnan - 01.03.1986, Page 59

# Forseti Bandaríkjanna
Sigurhorfur demókrata 1912 voru hin-
ar bestu frá lokum Þrælastríðsins.
Repúblikanir gengu klofnir til forseta-
kosninganna. Þegar 21. janúar 1911
höfðu nokkrir leiðtoga repúblikana
bundist samtökum til að hindra fram-
boð Tafts forseta öðru sinni. Frum-
kvæði um það höfðu tveir öldungar-
deildarmenn, Bourne og La Follette,
og nafnkunnur lögfræðingur Louis D.
Brandeis, sem boðaði höft á auð-
hringa. Væntu þeir stuðnings The-
odore Roosevelts, sem nú leit lands-
mál öðrum augum en Taft og hafði
fram sett þá nýju þjóðlegu stefnu í
ræðu í Kansas 31. ágúst 1910, að
„fólkið hafi traustatak á þeim máttugu
öflum, sem það hefur upp vakið.“
Aftur á móti hélt Roosevelt því fram
í The Outlook, að „ekkert ynnist með
því að lima sundur stórar iðnaðarlegar
samsteypur, sem áfellst verður fyrir
stærð eina.“ í fyrstu bjóst La Follette
til að etja kappi við Taft, en 24.
febrúar 1912 tók Theodore Roosevelt
áskorun sjö ríkisstjóra: „Ég þæði
útnefningu til (framboðs), ef mér yrði
hún boðin.“ Stuttu áður hafði hann
tekið upp það gamla kröfumál popu-
lista, að með bænarskrá og þjóðarat-
kvæðagreiðslu gæti almenningur haft
frumkvæði um lagasetningu. A lands-
fundi republikana í Chicago, sem
hófst 18. júní, hafði Taft meirihluta,
en stuðningsmenn Roosevelts gengu
út. Stofnuðu þeir 22. júní Framfara-
flokkinn. Varð Roosevelt frambjóð-
andi hans. Þá buðu jafnaðarmenn
fram verkalýðsleiðtoga, Eugene
Debs.
„í kosningabaráttunni 1912 virtist
Wilson rata meðalhóf með Taft sér á
hægri hönd og á vinstri Roosevelt í
nýju gervi. Umbótasinnar hneigðust
flestir til Framfaraflokksins, og margir
hægfara repúblikanar kusu heldur
Wilson en Taft. Þar eð Taft var
bersýnilega úr leik, beindi hann eink-
um skeytum sínum að Theodore
Roosevelt og að því, sem með þeim
skildi, - auðhringunum. Stefnuskrá
sína, ávöxt fyrstu alvarlegu íhugunar
sinnar um stöðu auðhringa, sótti hann
til prédikana Louis D. Brandeis, og
naut aðstoðar lögfræðings þessa við
framsetningu hennar.“24 Forseti var
Wilson kjörinn 5. nóvember með
41.8% atkvæða, en miklum meirihluta
kjörmanna.
í New Jersey í janúar 1913 lagði
Wilson síðustu hönd á lög um auð-
hringi, sem samþykkt urðu á ríkisþing-
inu. - Aðeins skamma hríð varð ríkið
þó ekki nefnt „móðir auðhringanna“.
Áhrifamönnum þar snerist síðar
hugur, og á lögunum voru nokkrar
missmíðar. - Þau mál voru Wilson að
baki í febrúar, þegar hann vann að
myndun ríkisstjórnar og bjó sig undir
embættistöku 4. mars 1913. ♦
Wilson ákaft fagnað við sigurbogann í
París.
Heimildir
1) Sigmund Freud and William C. Bullit,
Thomas Woodrow Wilson, A. Psycho-
logical Study, Boston, 1966, bls. 12.
2) Freud and Bullit, bls. 11.
3) Freud and Bullit, bls. 8.
4) Freud and Bullit, bls. 7.
5) Freud and Bullit, bls. 17-18.
6) Freud and Bullit, bls. 22.
7) Freud and Bullit, bls. 27.
8) Tilfært af Richard Hofstaedter, The
American Political Tradition, New
York, 1967, bls. 238-239.
9) Samuel Eliot Morison and Henry
Steele Commager, The Growth of the
American Republic, New York, 1942,
Vol. II, bls. 421.
10) Dictionary of American Biography,
„Wilson, Woodrow".
11) Richard Hofstaedter, bls. 243.
12) Oscar Theodore Barek and Nelson
Manfred Blake, Since 1900, New
York, 1947, bls. 73.
13) Alfred B. Rollins, Woodrow Wilson
and the New America, bls. 72, New
York, bls. 72.
14) Alfred B. Rollins, Woodrow Wilson,
bls. 75.
15) Barek and Blake, Since 1900, bls. 73.
16) Richard Hofstaedter, The American
Political Tradition, bls. 249.
17) Barck and Blake, Since 1900, bls. 74.
18) Barck and Blake, Since 1900, bls. 74.
19) Richard Hofstaedter, The American
Political Tradition, bls. 249-250.
20) Richard Hofstaedter, The American
Political Tradition, bls. 251.
21) Alfred B. Rollins, Woodrow Wilson,
bls. 93.
22) Frásögn Arthur Link, upp tekin af
Alfred B. Rollin í Woodrow Wilson,
bls. 97-98.
23) Alfred B. Rollin, Woodrow Wilson,
bls. 99.
24) Richard Flofstaedter, The American
Political Tradition, bls. 251.
í kosningabarátt-
unni 1912 virtist
Wilson rata
meðalhóf með
Taft sér á hægri
hönd og á vinstri
Roosevelt í nýju
gervi.
59