Andvari - 01.01.1954, Blaðsíða 88

84
Bjöm Þórðarson
ANDVARI
hafi hvorki haft né hafi nokkum her eða hermá), og hafa ís-
lenzku fulltrúamir jafnframt í huga ævarandi hlutleysi landsins
og orða 9. gr. í gagntillögum sínum til sambandssáttmála á þessa
leið: „Þótt annaðhvort bandalagsríkið hefji ófrið eða þurfi að
verjast ófriði, þá tekur það eigi til hins ríkisins og skal það mega
hafa fullan frið fyrir því. Og heimilt skal hvom ríki um sig, án
þess að til þurfi samþykki bandalagsríkisins, að ná föstu hlut-
leysi og alþjóðaviðurkenningu á því“. í samræmi við þetta varð
svo 19. gr. sambandslaganna, er hljóðaði þannig: „Danmörk til-
kynnir erlendum ríkjum, að hún samkvæmt efni þessarra sam-
bandslaga hafi viðurkennt ísland fullvalda ríki, og tilkynnir jafn-
framt, að ísland lýsi yfir ævarandi hlutleysi sínu og að það hafi
engan gunnfána".
Vissulega var stefnt út í óvissu um öryggi og sjálfstæði þessa
endurborna ríkis, þar sem hið yfirlýsta hlutleysi var óvopnað,
óvarið og tryggingarlaust. Ekkert stórveldi hafði ábyrgzt þetta
hlutleysi og ekkert ríki enn viðurkennt það nema Danmörk. En
þrátt fyrir þetta var frelsi íslands á þeim tíma búið meira öryggi
í einveru sinni en meðan það var áhangandi öðru smáríki, sem
ekki var þess megnugt, er á reyndi, að veita því hernaðarvemd
og var í nágrenni stórvelda, sem löngum áttu í landvinninga-
styrjöldum. En það sem mestu máli skipti um trú og von Is-
lendinga um frelsi og sjálfstæði í framtíðinni var sú staðreynd,
að enn sem fyrr um þriggja alda skeið drottnaði Stóra-Bretland
yfir siglingaleiðum Norður-Atlantshafs.
Þótt ísland væri vopnlaust og hefði engan gunnfána, var hið
gamla herskylduákvæði 57. gr. stjskr. frá 1874, sem átti rætur
að rekja til þess tírna, er landið var „óaðskiljanlegur hluti Dana-
veldis", tekið óbreytt í 71. gr. stjórnarskrár konungsríkisins ís-
lands frá 18. maí 1920, sem sett var til samræmingar við hina
nýju fullveldisstöðu og annað breytt viðhorf. Þetta ákvæði er
eitt af sígildum boðorðum hvers ríkis veraldarinnar og er nú 75.
gr. lýðveldisstjskr. frá 17. júní 1944 og ldjóðar sem áður hjá
oss á þessa leið: „Sérhver vo'pnfær ma&ur er skyldur að taka