Andvari - 01.01.1954, Blaðsíða 50

46
Sigurður Þórarinsson
ANDVARI
svars við spurningunni: hvenær? Hvenær reis láglendið úr sjó?
Hvenær voru mýrarnar skógi vaxnar? Hvenær runnu Þjórsár-
hraun? Hvenær byrjaði Hekla að gjósa? Hvenær hlupu fram
hinir „háu hólar“ í Oxnadal? Hvenær Idóðust upp hinar frægu
gígaþyrpingar við Mývatn?
Ymislegt rná ráða um aldur myndana á þessu tímabili út
frá erlendum hliðstæðum. Þess var áður getið, að eftir tiltölu-
lega hlýtt þúsund ára tímabil, sem nefnist Alleröd, hafi, nær
9.000 árurn f. Kr., eða fyrir um 11.000 árum, komið kuldaskeið,
yngra holtasóleyjaskeiðið, er stóð yfir um 800 ár, og hlóðust þá
upp miklir jökulgarðar í Miðsvíþjóð, Suðurfinnlandi og Noregi
sunnanverðum. Þess var og getið, að sannað væri nú, að sam-
tímis hefði verið kuldaskeið í Norðurameríku, og er þess þá að
vænta, að þess hafi einnig gætt hér. Eg tel fyrir mitt leyti næsta
öruggt, að jökulgarðar þeir, er liggja yfir Reykjadal nyrðra, milli
Breiðumýrar og Lauga, séu frá þessu skeiði, svo og jökulgarðar
þeir, er liggja upp frá Reykjahlíð í Mývatnssveit, og einnig
jökulgarðarnir á Jökuldal eystra, milli Forvaðsbrekku og Gils.
Láglendi Islands hefur því verið orðið jökulvana að rnestu eða
öllu á Allerödskeiði eða fyrir um 11.000—12.000 árum, og þar
með hefst gróðursaga þessara svæða, er rekja má í mómýrunum.
Eg geri og ráð fyrir því, að malarhjallar þeir, sem eru í 40—50
m hæð í dölum víða um land, t. d. melarnir upp af Sauðárkróki
og Blönduósi og meðfram Hofsá í Vonafirði, svo að þrjú dærni
séu nefnd, séu lrá áðurnefndu kuldaskeiði, fyrir 10—11 þúsund
árum.
Ég gat þess áður, að fram til síðustu ára hefði einkum verið
beitt þremur aðferðum erlendis til aldursákvarðana á því tíma-
hili, sem liðið er, síðan ísa síðasta jökulskeiðs tók að leysa. Þessar
þrjár aðferðir eru: hvarfatal, trjáhringatal og frjógreining. Hér til
koma aldursákvarðanir fornleifafræðinga á fornminjum, er í
jörðu finnast. Allar þessar aðferðir eru meiri erfiðleikum bundn-
ar hér en víðast annars staðar. Llm fornminjar er hér ekki að
ræða, fyrr en menn koma til landsins. Trjáhringatal er af eðli-