Andvari - 01.01.1953, Síða 36

32
Þorkell Jóhannesson
ANDVARI
Um 1790 komu til þessarar sögu tveir íslenzkir kaupmenn,
Ólafur Thorlacius á Bíldudal og Bjami Sigurðsson í Hafnarfirði.
Urðu þeir brautryðjendur þilskipaútvegs, sinn í hvomm lands-
hluta. Síðan bætast fleiri í hópinn, Guðmundur Scheving í
Flatey, og því næst nokkrir útvegsbændur á SuÖurnesjum. Bjami
Sigurðsson lét fyrstur manna á þessum árurn smíða þilskip hér á
landi, en síðar fóru fleiri að hans dæmi. En þótt reynslan sýndi,
að þilskipaútvegurinn væri arðvænlegur, er rétt var á haldið og
heppnin með í förum, var hann sarnt ekki allra meÖfæri. Alfært
fiskiskip kostaði 3—4 þús. rd., og alltaf vofði sú hætta yfir, að
skipin brotnuðu eða fæmst með öllu, en um vátryggingu slíkra
skipa var trauðlega að ræða. Til þess að ráðast í að gera út þil-
skip þurfti því allmikið fjármagn og áræði, sem því fylgir, að
vita sig hafa ráð á að hætta nokkru til. Það var því eðlilegt, að
það kæmi í hlut hinna fyrstu íslenzlui kaupmanna að brjóta ís-
inn fyrir stórútgerð þessa. Hins vegar er dæmi útvegsbændanna
á Suðumesjum vottur þess, að atvinnukjör fóm batnandi í land-
inu, einkum á þeim slóðurn, þar sem naut sjávargagns og sam-
keppni gætti í verzlun, þeirra Guðmundar Ingimundarsonar í
Breiðholti, Ara Jónssonar í Njarðvík, Jóns Daníelssonar í Stóru-
vogum og Jóns Sighvatssonar í Höskuldarkoti. En hvergi á öllu
landinu mun bmgðið hafa jafn vel og skjótlega til batnaÖar í
viðskiptamálum eins og við sunnanverðan Faxaflóa, úr því fn-
höndlunin hófst. Lltvegsbændur um þær slóðir sýndu líka fljótt,
að þá skorti hvorki framtak né áræði, er þeir l’undu að þeir máttu
sín nokkurs. Hitt er svo annaÖ mál, að ekki eru allar ferðir til
fjár, þótt famar séu, og öllum má ljóst vera, hvílíkir örðugleikar
hlutu að verða á vegi frumherja þessara, er spila urðu algerlega
á eigin spýtur og skorti reynslu og svo flest það, sem á vorum
dögum er talið undirstaða allra siglinga og sjósóknar á djúpmið,
þar á meðal nothæf sjókort, vita- og hafnarmannvirki. Slíkt rnyndi
nú á dögum kallað óðs manns æði. Þessir menn voru samt full-
komlega með sjálfum sér. En þeir voru brautryðjendur, og braut-