Andvari - 01.01.1953, Qupperneq 44

40
Þorkell Jóhannesson
ANDVARI
ljós meginþætti í þróun sjávarútvegsins hér á landi á fyrra hluta
19. aldar. Af því má ljóst vera, að útvegurinn færist í aukana og
framleiðslumagn hans fer vaxandi úr því líður fram um 1820,
enda er þá komin þolanleg skipan á fjármál ríkisins og peninga-
gengi. Á skortir að gera grein fyrir því, að hve miklu leyti þessi
efling útvegsins átti rætur að rekja til batnandi verðlags. Þeirri
spurningu er ekki auðvelt að svara. í fyrsta lagi eru engar skýrslur
fyrir hendi um verðlag á innlendum vörum frá þessurn tíma, sem
treysta má, og ekki fyrr en dregur fram um miðja öldina. Víst
er, að verðlag hjá kaupmönnum var löngum mishátt, enda var
varan sjálfsagt misjafnlega verðmæt, sem lengi vildi við brenna.
Yfirleitt munu kaupmenn á þessum tíma hafa verið gjarnir á að
gefa ekki öllu hærra fyrir gjaldvöruna en þeir gátu búizt við að
selja hana ytra, en gömul reynsla benti til þess, að vænta mátti
sölutregðu og verðfalls, ef framboð var af einhverjum ástæðum
með meira móti. Þó má ætla, að í sumum stöðum, t. d. við Faxa-
flóa, þar sem samkeppni gætti til muna, hafi verðlag stundum
verið í hærra lagi hjá kaupmönnum, sem lögðu kapp á að ná í
viðskipti. Athugun á upplýsingum um verðlag á íslenzkum vör-
urn í Kaupmannahöfn á árunum 1829—32, 1840—44 og 1849—
52 bendir til þess, að verð á lýsi hafi verið nokkuð stöðugt, hæsta
verð um 27 rd. tn. Harðfiskur hækkar allmikið í verði 1840—
1844, er þá um 25 rd. skpd. en 14—16 rd. 1829—32 og í líku
verði 1849—52. Saltfiskur er hins vegar í öllu lægra verði 1849—
52 en 1829—32 og 1840—44. Veldur vaxandi framboð eflaust
allmiklu um þetta. Mætti af þessu ætla, að verðlag á sjávarvöru
á kauprein innanlands hafi á þessu tímabili verið nokkuð mis-
jafnt og í heild sinni sízt farið hækkandi, heldur staðið nokkuð
í stað. Þess ber hins vegar að gæta, að sjávarvara var jafnan ör-
uggur gjaldeyrir, en við vaxandi aðflutninga og aukin viðskipti
við útlönd var seint nóg fyrir hendi af gjaldvörunni. Var þetta
eitt fyrir sig nóg ástæða til þess að menn stunduðu sjóinn af
kappi og yki útgerð sína svo sem föng leyfðu.
Þess var fyrr getið, að á fyrra hluta 19. aldar lifði rúmlega