Andvari - 01.01.1953, Side 47

andvari
43
Á mótum gamals tíma og nýs
stefnt að því að auka sjálfsábúð í landinu og efla með því land-
búnaðinn. Jarðræktarlögin frá 1776 voru byggð á því, að bænd-
ur væru skyldaðir til ákveðinna afkasta í jarðabótum árlega. Þessi
lög voru nú lögð til bliðar, en í stað þeirra og ýmsra þvílíkra
fyrirmæla binnar fyrri ríkisstjórnar var í nýju verzlunarlögunum
frá 1787 óspart hampað fyrirheitum um verðlaun fyrir afrek í
búnaði, útgerð og handiðnum. Fríhöndluninni var ætlað að rýmka
kjör landsmanna til mikilla muna, en við það myndi áhugi þeirra
og bolmagn til nýrra átaka og framfara í öllum atvinnuefnum
fara vaxandi. Fyrirheit stjómarinnar um verðlaun og aðrar náðar-
veitingar vísuðu hér leiðina. Verðlaun lyrir þilskipaútgerð, báta-
smíðar, notkun nýrra veiðarfæra og bætta verkun allans blöstu
við þeim, er sjóinn sóttu. Umbun fyrir garðyrkju, hverskonar
jarðabætur og aðra framtakssemi í búnaði blasti við hverjum
dugmiklum bónda. Handiðnum var auðvitað ekki gleymt. Með
verzlunarlögunum var stefnt að því að koma á fót kaupstöðum,
er vera skyldi höfuðaðsetur iðnaðarmanna, og þeim heitið ýmiss
konar fríðindum, en ungu fólki, er nema vildi handiðnir erlendis,
var veitt margskonar fyrirgreiðsla. Allt leit þetta laglega út og
gagnvænlega. Engu var gleymt, nema ef til vill því, að þjóð,
sem komin er á heljarþröm með öll sín efni, eins og íslendingar
voru næstu árin eftir móðuharðindin, þarf tíma til að jafna sig,
tjma til að ná sér aftur á strik, jafnvel |rótt allt gengi að óskum,
en því næst rnyndi henni miða ofboð hægt á vegi framfaranna.
En hér fór engan veginn allt að óskum. Viðbrigðin frá einokun
Þl fríhöndlunar voru mikil. Einokunin hafði haldið verðlagi
niðri. Nú hækkaði verðlagið í landinu stórum, en eigi höfðu
allir af því jafnan hagnað og minnstan þeir, sem fátækastir voru,
kotbændur og vinnufólk og svo launamenn, er fengu laun sín
greidd í peningum, er stöðugt féllu í verði. Tímarnir voru við-
sjarverðir, sífelldar styrjaldir erlendis upp úr 1790, viðskipti
^iHi landa ótrygg, verðsveiflur miklar og háskasamlegar. Stór-
gróði á aðra hönd, en á hina hvínandi tortíming. Brall og spá-
Eiupmennska lék við lausan taum. LTr þessum jarðvegi vex frí-