Andvari - 01.01.1953, Blaðsíða 51

ANDVAM
47
Á mótum gamals tíma og nýs
varð til heyskapar og íjárgæzlu, en mjög óvíða af þeim sökum,
að jarðirnar væri bættar að túnurn eða engjum svo nokkru mun-
aði. Þær voru aðeins nýttar meir en áður að slægjum og beit,
en beitin samt enn sem jafnan fyrr það hellubjarg, sem á varð
að treysta. Að vísu hafði fjölda manna lengi ljóst verið, að kvik-
fjárræktin var við þvílík skilyrði hið mesta áhættuspil, og margt
hafði um það rætt verið og ritað síðan á yngri árum Stefáns
amtmanns Þórarinssonar, hversu hér yrði úr bætt. Og ráð voru
til: heyforðabúr og eftirlit með ásetningi, en enginn hafði enn
treyst sér til þess að koma slíku í framkvæmd. Onnur ráð voru
og til, en þau voru á þessum tíma jafnvel enn fjær því að koma
til mála sem raunhæf úrlausn þessa vanda: jarðabætur, aukin
túnrækt, engjabætur, aukinn og bættur heyfengur, meira og
betra fóður. 1836 hafði ríkisstjómin ákveðið að fella með öllu
úr gildi jarðræktarlögin frá 1776, en stuðla að stofnun búnaðar-
félaga innanlands til eflingar jarðrækt og búnaði yfirleitt. Þetta
hefði getað komið að góðu gagni, ef stjómin hefði jafnframt séð
til þess, að hin nýju búnaðarfélög fengi nokkurt fé til umráða,
en hér varð misbrestur á. En þrátt fyrir allt var nokkuð starfað
að jarðabótum fram að miðri öldinni, einkum frá því um 1840,
þótt sjálfsagt hefði slíkt svo sem engin áhrif á búnaðarhagina
yfirleitt. Hér varðar mestu, að mörgum var nú fullkomlega ljós
gagnsemi slíkra framkvæmda. Um afrek manna í túnasléttun,
garðlagi og framræslu hlaut að fara eftir ástæðum. Hér var í
mörg horn að líta, verkefnin biðu hvert sem litið var. Engar
skýrslur eru til um húsakynni í landinu á þessum tíma, en vitað
er, að upp úr 1820, eftir öll dýrtíðar- og styrjaldarárin, hefir
yfirleitt mjög illa ástatt verið í þeim efnum og naumast ofmælt,
þá hafi orðið að byggja upp næsturn hvem bæ á landinu, en
varla hefir samt unnt verið að koma fram miklum húsabótum
fyrr en hægjast tók um timburinnflutning eftir lagfæringu þá á
verzlunarlögunum, sem gerð var 1836. Sjálfsagt átti hin almenna
leiguábúð mikinn þátt í því að tefja fyrir umbótum, sem rnikið
eríiði og kostnaður fylgdi, og á mörgum stöðum olli tvískipting
4