Andvari - 01.01.1941, Blaðsíða 39

ANDVARI
Ályktanir Alþingis vorið 1941
35
ings, en sjálfur segir hann, að sennilega sé rétt, að það sé
einungis, ef aðili fullnægir ekki verulegu ákvæði, þ. e. ákvæði,
sem skiptir máli um höfuðatriði samnings, eða ef það eru
fieiri en eitt höfuðatriði í samningi, þá um eitthvert þeirra, að
heimild sé fyrir hinn aðilann til að rifta öllum samningnum.
Allir þessir höfundar eru þannig sammála um, að veruleg
vanefnd skapi riftingarrétt þeim til handa, sem fyrir henni
verður, alveg án tillits til þess, hvort sá, sem vanefndi, á sök
á henni eða ekki. Sumir þeirra vilja m. a. s. ganga lengra og
telja, að hvers konar vanefnd veiti riftingarrétt. En hinir var-
færnari taka berum orðum fram, að nægilegt sé, að eitt veru-
legt atriði af mörgum verulegum sé vanefnt, til þess að öllum
sanmingnum megi rifta.
Þegar Alþingi ákvað aðgerðirnar 10. apríl 1940, hefði e. t. v.
mátt segja, að vanefnd væri ekki þá þegar fyrir hendi, heldur
væri hún einungis fyrirsjáanleg. Þegar af þeirri ástæðu var
i'étt að fara svo varlega sem gert var. En vanefndin hefur
i'eynzt slík, sem ráð var fyrir gert, og eins og fyrr er sagt,
þá hafa Danir viðurkennt hana, enda hafði hún staðið í meira
en 13 mánuði, þegar Alþingi tók málið að nýju upp til ákvörð-
unar. Að svo vöxnu máli hlaut því vanefndin að veita íslandi
sama rétt og slík vanefnd yfirleitt veitir skv. þjóðarétti þeim,
sem fyrir vanefnd verður.
Danir eiga að vísu eigi sök á því, að þeir hafa eigi af sinni
hálfu getað fullnægt sambandslagasamningnum. En sök eða
sakleysi skipta eigi máli nema því aðeins, að vanefnd varði
óverulegt atriði samningsins, og eru þó sumir hinna allra
iremstu þjóðréttarfræðinga, sem telja, að þetta hafi eigi held-
ur þá neina þýðingu. Sá ágreiningur er þó áreiðanlega þýðing-
urlaus í þessu sambandi, þvi að eigi verður um það deilt, að
b*ði þau ákvæði, sem Dönum var ómögulegt að fullnægja og
þeir því vanefndu, sem sé fyrirmælin um meðferð utanríkis-
úiála og landhelgisgæzlu, eru veruleg atriði sambandslaga-
samningsins, einkum þó hið fyrrnefnda. Hann er því ótvírætt
allur riftanlegur, jafnvel að skoðun þeirra, sem þröngar skorð-
l,r vilja setja riftingarheimildinni, hvað þá að áliti hinna.