Andvari - 01.01.1941, Blaðsíða 75

ANDVARI
Málbótastarf Baldvins Einarssonar
71
þessari göfugu tungu, sem er „móðir annarra tungumála, svo
sem dönsku, svensku, þýzku og engelsku, en sjálf veit ...
eigi af ætterni að segja*'.1)
Ein áhrifamesta aðferðin við alla málhreinsun felst í því,
að málbótamennirnir vandi mál sjálfra sín eftir föngum og
verði á þann ihátt fyrirmynd annarra. Þetta hefur Baldvin
Einarssyni verið fyllilega ijóst. Hann leitast þvi við að hafa
mál þeirra þremenninganna, Armanns, Sighvats og Þjóðólfs,
hreint og alþýðlegt. Þetta tekst að vísu misjafnlega, sem von-
legt er, en þó verður málið á Ármanni á alþingi að teljast
furðugott í heild sinni, og stundum er það með ágætum.
Nokkur hrot úr ræðu Ármanns, þeirri er hann hélt að Lög-
bergi, nægja til þess að gefa mönnum hugmynd um, hve góð
tök Baldvin Einarsson gat haft á íslenzku máli. í ræðu þess-
ari leiðir Ármann íslendingum hlífðarlaust fyrir sjónir,
hvernig „feðranna frægð“ er „fallin í gleymsku og dá“, en
eMgjar þá jafnframt lögeggjan til framtaks og dáða. Er margt
svipað í ræðunni og kvæði Jónasar Hallgrímssonar ísland,
farsældafrón, en það er ort nokkru síðar. Ármann mælir á
þá leið, er hann hyggur forfeður okkar mundu gera, ef þeir
væru þar komnir og mættu mæla:
„Hví sætir það, börn vor, að svo mikil umbreyting er orðin,
síðan vér lögðumst í gröf vora? Hvað er orðið af öllum skip-
unum, sem vér eftirlétum yður? Hvað er orðið af dugnaði
þeim og hugrekki, er vér sýndum í því að sigla yfir ókunnug
höf með liðsinni himintunglanna einna til að sækja til ann-
arra landa nauðsynjar vorar? Hvar er nú rausn sú hin mikla
og manndómur, er knúði oss til að víkja frá fyrirhyggjusöm-
uin föður og ástúðlegri móður til að leita oss fjár og frægðar
í öðrum löndum og kynna oss siðu þeirra? Hvar er nú sú
virðing á landbúnaði og bændastétt, er vér sýndum og uppi
héldum? Því eftir að vér höfðum verið nolckur ár í kaupferð-
um eða í víking eða þjónað tignustu mönnum og konungum,
þá vitjuðum vér föðurleifða vorra, leituðum oss sæmilegs
1) Árimnn II., 52. bls.