Andvari - 01.01.1941, Blaðsíða 40

36
Bjarni Benediktsson
ANDVARI
Af íslands hálfu hefur ekkert verið gert, sexn svipti það þess-
um riftingarrétti. Þó að samningnum væri eigi rift á meðan
segja mátti, að vanefnd væri einungis fyrirsjáanleg, heldur
væri þá unað við vægari aðgerðir og við þær væri látið sitja,
meðan beðið væri eftir að sjá, hverju fram yndi, þá rýrir það
auðvitað eigi riftingarréttinn, þegar sýnt er, að vanefndin
slendur til langframa. Riftingarrétturinn hlýtur að haldast,
jafnvel þótt enginn fyrirvari sé um það gerður, þar til vanefnd-
um lýkur, en samkvæmt hinum tilvitnuðu höfundum er ör-
uggast að nota réttinn áður en vanefnd lýlcur, ef honum á
að beita.
Samkvæmt framansögðu hefði það að réttum lögum staðizt
að áskilja rétt til riftingar, en hagga þó eigi gildi samningsins
í bili, og þá m. a. krefjast nú endurskoðunar eftir 18. gr. sam-
bandslaganna, en láta raunverulega riftingu eldd eiga sér stað
t'yrr en um það bil, sem vanefnd lyki. Að athuguðu máli
var þó þessi leið eigi fær, þegar af því, að vegna ríkjandi
ástands eru samningar um endurskoðun ómögulegir, enda fell-
ur þá brott skyldan til að fullnægja samningnum a. m. k. svo
langt sem ómöguleikinn nær.
Atvik þau og réttarreglur, sem nú hafa verið rakin, sýna
ótvírætt, að ísland hafi á s. 1. vori öðlazt rétt til riftingar
sambandslögunum. Réttarreglan um, að þjóðréttarskuldbind-
ing standi eigi lengur en atvik haldast að verulegu óbreytt
frá því, sem var þegar undir hana var gengizt, leiðir og til
sömu niðurstöðu. Frekari rökstuðningur þess er samt óþarfur
að sinni, því að afleiðingar hinnar reglunnar eru óumdeilan-
legar og þar var ályktað frá forsendum, sem Danir sjálfir hata
fallizt á.
Því hefur raunar verið hreyft, að ákvörðun um, hvort rift'
ingarréttur væri fyrir hendi, heyrði annaðhvort undir gerðar-
dóminn skv. 17. gr. sambandslaganna, sem fjalla á um ágrein-
ing um skilning á ákvæðum sambandslaganna, eða fasta
alþjóðadómstólinn í Haag skv. samningnum frá 27. júní 1930.
Eins og nú háttar mundi óframkvæmanlegt að bera málið
undir hvorn þennan dómstól sem væri, og mundi því skylda