Fálkinn - 20.12.1930, Blaðsíða 42

42
F A L K I N N
Langkórinn, miðsldpið. Súlnarað-
irnar, sem greina miðskipið frá hlið-
arskipuniim, sjást til beggja hliða á
myndinni.
henni nokkurnvegin í standi. Lika
guldust henni nokkrar tekjur frá
söfnuðinum. Langkórinn gamli var
nú notaður sem kirkja, en sjálf aðal-
kirkjan, langhúsið, var þaklaust og
svo niðurnítt, að ekki þótti tiltöku-
mál að halda því við. í lok 16. aldar
var steinn úr vesturturnum kirkj-
unnar seldur bæjarmönnum sem
Lyggingarefni.
Samt höfðu menn ekki mist alla
virðingu fyrir þessari miðaldager-
semi og árið 1707 var áformað að
koma langhúsinu undir þak á ný
og var kostnaðurinn áætlaður 13
þúsund rikisdalir. En árið eflir kom
upp bruni mikill í Niðarósi, brunnu
þá 459 hús og dómkirkjan brann og
skemdist mikið, en bráðabirgðavið-
gerð fór fram sama ár. Árið 1719
brann kirkjan aftur, og var á næstu
árum varið 9000 ríkisdölum til við-
gerðar, en ekki hefði veitt af annari
eins upphæð til að koma henni í
sæmilegt lag. Að þessari viðgerð bjó
kirkjan þangað til eftir miðja sið-
ustu öld, að endurreisn hennar hófst.
Má af því, sem að framan er sagt
ráða, að kirkjan hefir verið orðin
allbreytt til hins verra frá því sem
hún var árið 1300. Eftir siðabótina
lögðust stúkuöllurin niður og urðu
slúkurnar grafreitir ýmsra höfðingja.
í kirkjunni eru jarðsettir auk Ól-
afs helga, konungarnir Magnús Ólafs-
son, Ólafur kyrri, Hákon Magnússon,
Ólafur og Eysteinn Magnússon, Hákon
herðubreið, Guttormur Sigurðsson
Ingi Bárðarson, en cigi þekkja menn
aðrar grafirnar en þeirra Hákonar
herðubreiðs og Inga. Gröf Erlings
skakka þekkja menn og gröf Skúla
jarls. Eysteinn erkibiskup var jarð-
seltur í skrúðhúsinu. Ríkisstjórinn
Jörgen Lykke ljet fylla gröf Ólafs
helga með mold árið 1568 og síðan
veit enginn hvar hún er.
Á blómaárum kaþólskunnar hafði
kirkjunni safnast fjöldi dýrgripa og
helgimuna. Má þar á meðal nefna
brot af krossi Krists, sem Sigurður
Jórsalafari hafði fengið í krossferð
sinni. Systursonur Ólafs helga gaf
kirkjunni silfurkross mannhæðarhá-
an og var venja að bera hann fyrir
skrini Ólafs í skrúðgöngunni sem
jafnan fór fram á Ólafsmessu. Skúli
jarl gaf kirkjunni gullker mikið, og
þangað söfnuðust ýmsir munir, sem
dularfull fyrirbrigði voru við kend.
Af innanhússmunum úr kirkjunni
fara litlar sögur, þeir voru úr trje og
inunu hafa eyðilagst jafnharðan, því
altaf var kirkjan að brenna. Hertýgi
Ólafs helga hjengu í kirkjunni fram
cftir öldum. Merkast allra gripa í
kirkjunni var þó skrin Ólafs. Var
þar inst silfurkista sem vóg 6500 lóð
en utan yfir tvær trjekistur og var
sú ytri prýdd gulli, silfri og gim-
steinum. Eiríkur Valdendorf ljet t.
d. greypa inn í kistu þessa gimstein
er hann hafði keypt fyrir 240 tunn-
ur af smjöri.
Ekkert er þó eftir af þessu nú.
Þegar siðbótin komst á hröklaðist
erkibiskupinn út í Steinsvikurhólm
í Þrándheimsfirði og hafði þangað
með sjer helstu dýrgripi kirkjunnar.
Þaðan fór biskupinn til Hollands
og hafði með sjer tvær lcistur af
kirkjugripum, þar á meðal var öxi
Ólafs og sverð og tvær kórónur;
komst þetta í vörslu kjörfurstans af
Pfala. Sumarið eftir burtför erki-
biskups hirtu Danir það sem eflir
var af kirkjugripum í Steinsvíkur-
hólmi og dómkirkjunni og höfðu
með sjer til Kaupmannahafnar. Var
þar á meðal silfurskrín Ólafs helga
og umbúnaðurinn af hinum skrín-
unum og var silfrið alt brætt í mynt-
sláttunni. Mikið af höggmyndunum
höfðu Danir einnig burt með sjer
og eru sumar þeirra á söfnum i
Kaupmannahöfn. —
Þegar Norðmenn tóku að vakna
til meðvitundar um þjóðerni sitt í
byrjun siðustu aldar, varð dómkirkj-
an í Niðarósi, afskræmd, rúin og
sumþart í rústum, þeim óþægileg
endurminning um niðurlægingu þá,
sem þjóðin hafði verið i. Þá vaknaði
áhuginn á því, að skafa út smánar-
blettinn af kirkjunni og koma þenni
i likt horf og hún hafði verið í eftir
daga Eysteins erkibiskups. En það
kostaði miklar og margvíslegar rann-
sóknir, menn urðu ekki á eitt sátt-
ir og fyrstu árin varð endurbygg-
ingin nokkuð út í bláinn. Sá sem
mest kemur við endurreisn kirkj-
unnar framan af var þýsltur bygg-
ingameistari, Heinrich Schirmer.
Samkvæmt fyrstu tillögu hans, sem
fram kom 1842 skyldi endurreisa
langhúsið gamla í viðhafnarminni
stíl en áður, rífa langkórinn og há-
kórinn og byggja miklu styttri kór
í staðinn; gerði hann ráð fyrir að
þetta mundi taka 25 ár og kosta
200.000 specíudali. En sem belur fór
varð ekki af þessu, enda hefði það
alveg gjörbreytt kirkjunni. Gekk nú
á ýmsum ráðagerðum og rannsókn-
um þangað til árið 1867. Þá kom
Scirmer fram með tillögur um að
færa kirkjuna alla, nema langhúsið,
í forna horfið og ráðgerði hann að
þetta mundi kosta rúmar 2 mijón
krónur. Um 1870 var byrjað á kirkju-
gerðinni og farið eftir áætlun Schir-
mers. Föst nefnd var skipuð til eftir-
lits og meðráða og einn nefndar-
mannanna., Christie húsameistari
skipaður fastur umsjónarmaður
smiðinnar og var hann það í 34 ár
til 1906, og hefir getið sjer mikinn
orðstír með starfi sínu. Árið 1908
varð Olaf Nordhagen húsameistari
yfirmaður kirkjusmíðinnar og hefir
hann gert fullnaðartilögur um end-
urbyggingu langhússins gamla, sem
nú er að kalla risið úr rústum. Fyrir
ófriðinn var búið að verja um fjór-
um miljónum króna til endurbygg-
ingarinnar og hefir ríkissjóður lagt
til fuilan helming þess fjár. Skrúð-
Framhald á bls. 45.
A T LA S
KAUPMANNAHOFN
íshúsvjelar
Kjötfrystivjelar
A
T
L
A
S
35 ára reynsla
Atlas-vjelar eru nú notaðar á þessum stöðum:
Akranes: Bjarni Ólafsson & Co.
— Haraldur Böðvarsson.
Akureyri: Kaupfjelag Eyfirðinga
(Smjörlíkisgerð).
Bolungavík: íshúsfjelag Bolungavíkur
Slldarfrgstivjel á ísafirði.
Grindavík: Ingimundur Ólafsson.
ísafjörður: íshúsfjelag ísafjarðar.
— _ Samvinnufjel. ísafjarðar.
Keflavík: ísfjelag Keflavíkur.
Langeyri: Þorvaldur Sigurðsson.
Allar upplýsingar og tilboð útvegar einkaumboðsm. verksmiðjunnar:
Sildarfrystivjelar.
A
T
L
A
S
35 ára reynsla
IJeykjavík: H.f. Herðubreið.
— Ölgerðin Þór.
Siglufjörður: Ásgeir Pjetursson.
— H.f. Bakki.
Súðavík: Grímur Jónsson.
Svalbarðseyri: Svalbarð h.f.
Ben. Gröndal, verkfræðingur.