Vikan - 31.10.1963, Blaðsíða 9

„Vísindamenn eru ávallt að sjá það betur,
að það sem þeir vita — og vita tjezt allra manna
__ um raunveruleikann, afsannar á engan
hátt tilveru guðs, eða einhvers skapara lífsins.
Ég held, að efnishyggjan, sem átt hefur
upp á háborðið um langt skeið,
sé í raun og vcru að gufa upp . ..“
,,. . . ég er ekki viss um, hversu mikið vandamál
þetta er með hinn svonefnda Þjórsárdalsungdóm. Ég
minnist þess, að eitthvað var af unglingum á mínum
ungdómsárum, sem komust til manns þrátt
fyrir ýmsa gaila. Ég þykist því vita, að sá ungdómur,
sem við höfum í dag mestar áhyggjur af, verði
orðinn að nýtum borgurum eftir 25 ár.
vatnsframleiðsla, ef eftirspurn eftir því væri
fyrir hendi, sem ekki er í dag. Þungavatns-
framleiðslan er vafalaust langsamlega
heppilegasta leiðin til að nýta gufuaflið, ef
til þess kæmi að eftirspurn yrði næg. Svo
er framleiðsla á magnesíum úr sjó, þótt
markaður fyrir það sé að vísu ekki mjög
stór.
VIKAN: — Halldið þið að menn hafi kom-
izt á lag með að stjóma veðrinu eftir 25 ár?
JÓHANN: — Ég hef ekki trú á því, og
jafnvel þótt svo væri, mundi það aðeins
vera á færi stórveldanna að einhverju leyti,
og við gætum þar engin áhrif haft. En við
getum aftur á móti lært það betur að vera
óháðari veðrinu en við erum núna, og þá
dettur mér í hug að við verðum komnir
upp á það að þurrka hey í öllum veðrum.
Stjórnun veðurfarsins trúi ég ekki á.
JÓHANNES og GlSLI: — Nei, við afskrif-
um þann möguleika.
VIKAN: — Þér minntuzt á fullkomnari að-
ferðir við heyþurrkun, Jóhann. Hvað álitið
þið um Indabúnaðinn eftir 25 ár . . . verður
það þá enn hans hlutverk að framleiða
neyzluvörur fyrir landsmenn, eða verður
farið að flytja afurðirnar út?
JÓHANN: — Ég er alveg viss um að það
verða framfarir í landbúnaði, útflutningur
afurða mun aukast, — og landgræðsla. Hún
er víða miklu auðveldari en menn gera sér
grein fyrir og það er hægt að græða upp
geysimikið land, og það mun verða gert á
þessu tímabili. Þannig fæst mikið lands-
svæði til beitar, og sömuleiðis land, sem
verður véltækt að öllu leyti. Það bendir allt
til þess að aukning á landbúnaði verði mjög
ör á þessu tímabili, útflutningur aukist og
mikið land verði grætt upp.
JÓHANNES: — Allir, sem komið hafa í
sveit á fslandi, vita það fullvel að hægt er
að margfalda landbúnaðarframleiðsluna.
Aukning afurða hefur orðið tiltölulega meiri
undanfarinn áratug. en því sem svarar auk-
inni neyzlu landsmanna, og fjárfestingar á
landbúnaði benda allar til þess að þessu
haldi áfram. Þá er að sjálfsögðu ekki nema
um tvennt að ræða, að útflutningur verði
stóraukinn, eða að það skapist offramleiðsla,
sem verður svo að mæta með samdrætti í
landbúnaðinum. Neyzla hér á landi á mjólk-
urafurðum og kjöti á hvert mannsbarn, er
svo mikil að ekki er hægt að búast við því
að hún aukist á þessu tímabili. Framleiðslan
hefur aukizt um 4—5% á ári, á meðan mann-
fjöldinn eykst um 2%.
VIKAN: — Teljið þið að landbúnaður verði
lífvænlegri atvinnugrein eftir 25 ár, heldur
en hann er í dag?
JÓHANNES: — Ef tekjur bænda hækkuðu
ekki líkt og annarra á næstu 25 árum, þá
verða þeir ekki margir, sem fást við búskap.
JÓHANN: — Landbúnaður er fyllilega líf-
vænlegur atvinnuvegur í dag, en þar eiga
eftir að verða miklar framfarir. Þar er t. d.
hægt að hefja stórmikla fiskirækt, eins og
ég minntist á áðan, og gert er víða erlendis.
í Kína eru t. d. milljónir manna, sem lifa
á því.
VIKAN: — Það er mikið talað um „jafn-
vægi í byggð landsins,“ sem nauðsynlegan
hlut . . .
JÓHANN: — í stuttu máli að segja, þá er
jafnvægi í byggð landsins ekki til. Þetta jafn-
vægi var, en er ekki nú.
JÓHANNES: — Hvað er „jafnvægi í byggð
landsins?“ Mér finnst vera skortur á góðri
skilgreiningu á því, hvað átt er við, þeg-
ar talað er um jafnvægi í byggð landsins.
Nútíma efnahagskerfi okkar byggist á
verkaskiptingu milli einstaklinganna, og til
þess að sú verkaskipting sé möguleg og nái
tilgangi sínum, verður byggð landsins að
miklu leyti að lúta þeim lögmálum, sem
stjórna framleiðsluháttunum. Þ. e. a. s. að
þéttbýlið þarf að ná ákveðnu marki, til þess
að efnahagslegar framfarir geti haldið áfram
með eðlilegum hætti. Þar sem skilyrði til
framleiðslu á landinu eru æskileg, myndast
óhjákvæmilega þéttbýliskjarnar, þar sem
allt styður hvað annað. Þess vegna er þétt-
býli sums staðar æskilegt og óhjákvæmilegt.
Annað mál er það, að slíkir þéttbýliskjarn-
ar mættu gjarnan dreifast meira um landið,
þar sem skilyrði eru fyrir hendi, og á þann
hátt mætti e. t. v. ná betra jafnvægi en nú
er.
Ég held að það verði ákaflega sterk til-
hneiging til þess, að byggðin aukist enn
meira í kring um þá iðnaðarkjarna, sem til
eru. En á hinn bóginn held ég að það sé
hægt og rétt, að ýta undir, að það myndist
sterkir þéttbýliskjarnar annars staðar á
landinu. Það er eini raunverulegi möguleik-
inn til að skapa viðnám gegn þessari þróun.
Ég held að það verði áreiðanlega horfið
meira að því heldur en gert hefur verið, að í
stað þess að reyna að halda hverjum manni
við sína þúfu, þá verði efldir þeir staðir á
landinu þar sem lífvænlegast er.
Það held ég að verði ofan á.
GÍSLI: — Ég er sammála þessari skoðun.
Mér finnst æskilegt að slíkar miðstöðvar
myndist sem víðast um landið og verði sem
stærstar. En staðsetning þeirra og þróunar-
möguleikar fara að sjálfsögðu eftir aðstöðu
á hverjum stað til framleiðslu eða eftir öðr-
um atvinnumöguleikum. Það hefur t. d. mik-
ið að segja hvernig hafnarskilyrði eru,
hvernig vegasambandið er, veðrátta, orku-
möguleikar o. m. fl.
JÓHANN: — Ég held að það sé hægt að hafa
töluvert hönd í bagga með þessu með því
að notfæra sér svokallaða svæðapólitík, eða
„Stefnan að nota útvarplö í vísindalegum
og uppeldislegum tilgangi er þegar dauð.
Þctta er allt orðið skvaldur og skemmtanir.
Það sem gert verður ... ? Það er alltaf,
að skvaldrið sigrar.“
„regionalismus“, en nú fer byggðin ekki ein-
göngu eftir staðsetningu atvinnustofnana,
heldur líka þjóðfélagslegra stofnana, eins og
t. d. elliheimila, sjúkrahúsa, skóla og annarra
slíkra stofnana, því það ræður talsvert um
það, hvar fólkið er. Atvinnan segir mikið um
þessa hluti, en ekki allt, og þess vegna er á
næstu árum hægt að ráða nokkru um þetta.
JÓHANNES: — Vafalaust getur þetta haft
sína þýðingu, en mikilvægari er atvinnan.
Hvers vegna fer t. d. gamalt fólk úr sveit-
um á elliheimili í Reykj. vík? Er það ekki
vegna þess, fyrst og fremsV, að börnin þeirra
eru búsett hér?
JÓHANN: — Og læknar líka. Ég álít að á
næstu árum eigi byggðin hér í þéttbýlinu
eftir að aukast enn, m. a. vegna skorts á
þjóðfélagslegum stofnunum annars staðar,
— en það á eftir að breytast, hvort sem það
verður eftir 25 ár eða síðar.
JÓIIANNES: — Ég býst við að þetta breyt-
ist á margan hátt. Það er viss tilhneiging
til þess þegar í dag, að bæir og borgir dreif-
ist meira, verði ekki eins þéttbyggð, heldur
nokkurs konar sambland bæjar og sveitar.
Þannig munu bæir og þorp tengjast með
byggð smátt og smátt. Ég get t. d. vel hugs-
að mér að Hveragerði verði orðið nokkurs
konar úthverfi Reykjavíkur eftir 25 ár.
JÓHANN: — Ég tel ekki líklegt að Reykja-
vík nái austur fyrir Hellisheiði eftir þann
tíma. Að það verði í það minnsta ekki kall-
að Reykjavík þar fyrir austan . . .
JÓHANNES: — Það má segja að þetta sé
að mestu leyti samgönguspursmál. Fyrir 25
árum þótti það fjarstæða að búa í Hafnar-
firði, en stunda vinnu í Reykjavík. Nú er það
algengt, og- þykir ekkert áhorfsmál. Reyk-
víkingar fara á hverjum degi til Keflavík-
ur í sína vinnu þar, og eina ástæðan fyrir
því að menn búa ekki austur í Hveragerði
og vinna í Reykjavík, er það hversu vegur-
inn er erfiður yfirferðar á veturna. Erlendis
er það algengt að menn fari 100 km til vinnu
á hverjum degi. Það mundi jafngilda því
að maður, sem stundar vinnu í Reykjavík
ætti heima austur á Hellu.
VIKAN: — Ef við í dag ætluðum að kaupa
land, tili að hagnast á því undir íbúðarhús
eftir 25 ár, hversu langt mætti maður fara?
Austur í Hveragerði?
JÓHANNES: — Það er þegar farið að selja
lóðir í Hveragerði í þessu skyni. Á hinn
bóginn mundi ég segja það, að þegar kom-
ið væri austur á Rangárvélli, þá sé nú ekki
líklegt að þar verði lóðarskortur á þeim
tíma. Auðvitað býst ég ekki við að samfelld
byggð verði á þessu svæði. Við skulum
reikna með, að það verði einhvers staðar á
milli 150—200 þúsund manns á þessu svæði
öllu, en sá mannfjöldi þekur samt ekki mjög
stórt svæði. Þarna verður ekki samfelld
VIKAN 44. tbl. — 0