Vikan - 31.10.1963, Blaðsíða 46

Vorið 1913 var ég vinnumaður á Hrafnabjörgum í Hjaltastaða-
þinghá. Þá bjó þar ungur, áhugasamur bóndi, Halldór Þorkelsson
frá Klúku í sömu sveit og kona hans, Guðrún Árnadóttir, systir
Ársæls Árnasonar bóksala, Ástu málara og þeirra systkina. Þau
Guðrún og Halldór hættu búskap vorið 1914 og fluttust til Ameríku.
Halldór var búfræðingur frá Eiðum, glæsilegur maður og rösk-
ur. Hann hafði mikinn Img á að reyna ýmislegt nýtt, einkum það
er mætti verða til nokkurs fjárafla, en efnin voru lílil og svigrúm-
ið. Mun það hafa valdið því að hugurinn snerist til Vesturheims.
Meðal annars liafði Halldór áhuga á veiðiskap, en ekki voru
skilyrði til slíks mikil á Hrafnabjörgum, að undanskilinni litils-
háttar rjúpnaveiði á vetrum og reytings silungsveiði i Sellfjóti,
sem jörðin laut að, og í smá á, Jökulsá, sem fellur þar við túnfót-
inn. Ekki fullnægði þetta athafnaþrá Halldórs. Fýsti hann mjög
til stærri fanga og stóð hugur hans einkum til sauða og sjávar,
en þess var liann fullviss, að þar úti biði hið mikla ævintýri veiði-
mannsins, þar sem selurinn gengur á land í stórum breiðum i vor-
bliðunni, sjóbirtingurinn, sílspikaður og silfurgljáandi, syndandi
í endalausum breiðum meðfram landi, en rígaþorskur fyllir fló-
ann þegar liður á vorið. Iikki var þó auðgert að afla þessara fanga.
Selurinn hélt sig mest á vissum svæðum, þar sem hann var að
vísu drepinn í stórum stíl af þeim, er landið áttu, en öðrum var
meinað allt seladráp. Ekki var liægt að draga fyrir silunginn, þvi
engin nót var til í allri sveitinni og engin i'leyta heldur, sem not-
uð yrði við slíka útgerð. Fiskveiðum hamlaði einnig vöntun á
bátum og öllum veiðitækjum og hér við bættist svo algert hafn-
leysi;
Ekki átli það við skapferli Halldórs að láta björgina fara þann-
ig i stríðum straumum framhjá, rétt við bæjarvegginn, án þess að
gera minnstu tilraun til að handsama hana. Hann fékk son bónd-
ans í Gagnstöð, ungan, röskan mann, í lið með sér. Gagnstöð er
ekki langt frá Hrafnabjörgum, spölkorn norður á sléttlendinu og
á land að sjó. Sá ungi maður, sem hér um ræðir, heitir Guðni
Þorkelsson og mun nú bóndi í Gagnstöð.
Útgerð þeirra Halldórs og Guðna var með þeim hætti, að þeir
fóru með nokkra netstúfa, mig minnir fjóra, út á sand og lögðu
þá þar útfrá sandinum á háfjöru. Lágu þeir svo yfir netunum
meðan flæddi að. Gekk silungurinn þá svo nærri landi, að
þeir fengu nokkurn reyting í netin. Ekki var hægt að stunda
þessa veiði nema í rakinni landátt og einstakri veðurblíðu, svo
ekki örlaði á báru við sandinn. Slikar stillur eru sjaldgæfar, en
einmitt vorið 1913 gerði slíka veðráttu, er kom fram í júnímánuð
og stóð alllengi. Þá var það, sem þessi útgerð hófst.
Oftast fékkst Halldór sjálfur við jjessar veiðar eða þá Guðni.
Einu sinni var ég þó sendur. Ég lagði af stað um miðja nótt og
var riðandi. Fcrðin út að sjó tók um IV2 klst. Kominn var ég á
vettvang áður en aðfall hófst. Hestinn batt ég við rótarhnyðju
uppi á sandöldurini og fór því næst að leggja netin, sem voru
breidd til þerris á sandinn. Netin voru lögð með grannri tréspíru,
sem var þarna við höndina, en ekki voru þau lengri en svo, að
vel mátti kasta þeim með lagi. Úr hverju neti lá svo taug, sem
fest var við hæl, er rekinn var niður í sandinn. Starf mitt var svo
fólgið i því, að draga inn netin eftir þvi sem flæddi og losa úr
þeim veiðina, ef einhver var.
Fagurt og friðsælt var þarna úti við flóann þennan vormorgun.
Stafalogn svo ekki örlaði á báru við sandinn. Langt úti var sem
sólin risi upp af skyggðum haffletinmri, og þótt dálítið væri svalt
í fyrstu tilýnaði skjótt. Útsýnið var hæði mikið og fagurt. í suðri
risu Ósbjörgin há og hrikaleg og ekki langt undan. í norðri af-
markaðist í'lóinn af Kollumúla og Dýjafjalli með ljósum líparít-
Ijjörgum, þar sem alltaf sýndist sólskin, hvernig sem viðraði, enda
netnt „Þerribjarg". Skammt undan Kollumúla tiyllti undir Bjarn-
arey, litla og lágvaxna. Fram undan Kollumúla komu svo mér
ókunn og núklu fjarlægari annes, ér ég rétt kunni að nefna. Digra-
nes dökkt og mikilúðugt og Langanes í Ijósgrárri móðu. Inn til
landsins breiddi sig fyrst mikil og samfelld slétta, er smám saman
breyttist í ása, hæðir og fell og til beggja handa raðir af liáum
heiðum og fjöllum, er runnu saman í eina sölglitrandi þeild í
morgunljómanum og enginn timi var til að grandskoða og að-
greina, þvi nú byrjaði silungurinn að koma i netin. Hafði ég þá
nóg að gera við að draga þau í land, losa veiðina úr þeim, greiða
]iau og koma þeim aftur i sjóinn.
Tíminn leið fljótt og áður en varði var komið háflóð, en þá
tók alveg fyrir veiðina. Dró ég þá netin upp og geklt frá þeim,
en hélt þvínæst heimleiðis með veiðina, sem var eitthvað milli
30 og 40 silungar, margir dávænir.
Bærinn Hrafnabjörg í Hjaltastaðaþinghá stóð undir brattri fjalls-
lilið með mörgum klettabeltum og hjöllum. Hann var næst yzti
bærinn þar við austurfjöllin. Yzti bærinn er Unaós. Á sléttlend-
— VIKAN 44. tbl.