Vikan - 17.10.1968, Blaðsíða 10

HUGMYNDIN um paradís felur í
sér þrá mannsins til æðstu hugs-
anlegrar sælu, lífs í algerri gleði
og fullkomnun, lausn frá hættum
heimsins og hvimleiða hversdags-
legs veraldarvafsturs. Hún hefur jafnan
verið nátengd hugmyndinni og voninni um
iíf að loknu þessu, enda hefur lífið hérna
megin grafar sjaldnast verið meira sældar-
brauð en svo fyrir flesta menn, að ævin-
týralega bjartsýna skýjaglópa hefur þurft
til að láta sér detta í hug að hægt væri að
skapa sér paradís í þessum táradal.
Þar sem trúarbrögð mannkyns hafa flest
löngum nærzt á óttanum við dauðann og
þránni til eilífs lífs, kemur af sjálfu sér að
paradís skipar veglegan sess í þeim flest-
um. Samkvæmt biblíunni var hin upphaf-
lega paradís aldingarðurinn Eden „langt
austur frá“ er Drottinn Jahve hafði ætlað
Adam og Evu til vistar en rak þau þaðan
í vonzku þegar þau átu eplið fræga, sam-
kvæmt áeggjan höggormsins, sem mun ann-
aðhvort hafa verið fulltrúi djöfulsins eða
hann sjálfur. Enginn skyldi þó ætla að
himnafaðirinn hafi gert þetta af réttlætis-
ást, eins og margur prestlingurinn hefur
logið að mönnum gegnum aldirnar, heldur
af afbrýðisemi. Sakarefnið, að eta af skiln-
ingstré góðs og ills, gerði að verkum að mað-
urinn öðlaðist gáfu, sem guðirnir vildu ein-
oka. Eða eins og stendur í Fyrstu Mósebók,
þriðja kapítula, tuttugasta og öðru til tutt-
ugasta og fjórða versi: „Og Drottinn Guð
sagði: Sjá, maðurinn er orðinn einn af oss,
þar sem hann veit skyn góðs og ills. Aðeins
að hann rétti nú ekki út hönd sína og taki
einnig af lífsins tré og eti, og lifi eilíflega!
Þá lét Drottinn Guð hann í biirt fara úr
aldingarðinum Eden, til að yrkja jörðina,
sem hann var tekinn af. Og hann rak mann-
inn burt og setti kerúbana fyrir austan
Eden-garð og loga hins svipanda sverðs,
til að geyma vegarins að lífsins tré.“
Þessi upprunalega paradís kristninnar var
sem sagt heldur jarðnesk, þar sem mann-
inum var ekki einungis fyrirmunað eilíft
líf, heldur og almennasta grundvallarskyn-
semi: skilningur á góðu og illu. Hér kemur
fram hugmyndin um guðina sem ruddalega
og sérgóða forréttindastétt, sem af grútar-
skap og svíðingshætti vilja halda æðstu
gæðum fyrir sig eina. Hið sama kemur fram
í grísku sögninni um Prómeþeif, sem stal
frá guðunum eldinum og færði mönnunum.
Báðir hlutu þeir Adam og Prómeþeifur
Hólpnar sólir slappa af í paradísargarði. Þýzkt
mólverk frá því skömmu eftir 1400.
„Leikur sér með Ijóni, lamb í paradís." Eitt meg-
inatriðið við paradís í hugum manna hefur oft
verið það, að hún væri gersneydd þeim rándýrs-
móral sem einkennir jarðlífið.
Mjög kvað að trúarlegum mótifum í myndlist
miðalda og lengi síðan. Þetta er eirstunga fró
því um 1500 eftir Albrecht Diírer og sýnir Ad-
am og Evu í Eden. Höggormurinn hangir á grein
ó milli þeirra og réttir Evu eplið, sem allt varð
vitlaust út af.
Baðströndin er hin jarðneska almenningsparadís
nútímans. Fjöidi manns mundi áreiðanlega kjósa
sér þess háttar líf eftir dauðann; enda má segja
að baðströndin sé að mörgu lik þeirri paradis,
sem Múhameð fyrirhugaði sínu fólki; meginmun-
urinn er sá að hún er færð fram að sjó.
10 VIKAN «• »1.