Vikan - 17.10.1968, Blaðsíða 31

Þegar Lakonia fórst...
Framhald af bls. 19.
skipsmiðju. Donald Spencer
sagði svo frá:
— Við vorum í skeytasam-
bandi við loftskeytamanninn á
Montcalm. Það var svalur ná-
ungi. Hann og skipstjórinn hans
höfðu tekið að sér forustu allra
björgunaraðgerðanna. Við flug-
um hvað eftir annað yfir brenn-
andi skipið hentum niður saman-
lagt tuttugu björgunarflekum.
Þeir féllu í sjóinn innan um
lifandi og dauða aðeins sjö eða
átta metra frá skipshliðinni. Við
sáum faríþega stökkva út frá
borðstokknum. Nokkrir reyndu
að draga flekana aftur með til
að fjarlægjast hitann frá eldin-
um.
Svo er hér frásögn Kens Fretz,
nítján ára gamals flugmanns.
— Sem við flugum þarna
hugsuðum við um hve hamingju-
samt allt þetta fólk hlaut að hafa
verið stuttri stund áður. Það
hafði dansað, skemmt sér, sólað
sig og drukkið um borð í þessu
lúxusskipi. Nú dóu þeir í þessu
brennandi helvíti.
Eldurinn hélt áfram að beið-
ast út og nálgaðist jafnt og þétt
afturendann, þar sem dauð-
hræddir farþegar hnöppuðust
ennþá saman. Um miðnætti
höfðu þau átján skip, sem um-
kringdu þá Lakoniu, tekið yfir
fimm hundruð farþega um borð.
En margir þeirra voru látnir.
Hafið var tiltölulega kyrrt, vind-
urinn um tíu stig.
Þegar ég um eittleytið kom yf-
ir Lakoniu var hún komin með
mikla slagsíðu á stjórnborða og
var þakin miklu reykskýi. Þeirri
sjón gleymi ég aldrei. Björgun-
arskipin voru allt um kring og
loftið moraði af flugvélum. En
á miðju þessa undarlega sviðs
lá Lakonia hreyfingarlaus og
brann eins og kyndill.
Þegar flugmaður af einni
Shackleton-vélinni kom aftur til
Gíbraltar, sagði hann mér:
— Ennþá getum við ekki hætt,
en ástandið er voðalegt. Fólk er
allsstaðar á floti. Flest greinilega
dautt. Ég sá karlmann á hlaup-
um um borð. Hann hefur áreið-
anlega brjálazt af hitanum!
Svo bárust fleiri tölur. Svo
virtist sem átta hundruð sjötíu
og sjö farþegum og skipverjum
hefði verið bjargað. Tuttugu og
fimm höfðu verið dregnir dánir
úr sjónum. En hvað hafði orðið
af hinum hundrað þrjátíu og
fimm? Það vissi enginn.
f Kasablanka var allt tilbúið
til að taka á móti skipbrotsfólk-
inu. Mehdi tilkynnti komu sína
þangað um miðjan næsta dag og
svipaðar tilkynningar bárust frá
Montcalm og Charlesville.
Sjúkrahús og glæsihótel stóðu
opin. Marokkanskar flugvélar
stóðu til reiðu þeim er fljúga
vildu heim án tafar. Hafnarstjór-
inn sá um að konsúlar Breta,
Frakka og Þjóðverja (af þessum
þjóðum munu flestir farþeganna
hafa verið) yrðu til staðar til að
taka á móti skipsbrotsmönnum.
Allt var til staðar, sjúkrabílar,
heitir drykkir og teppi, allt. Sím-
stöðin hélt sérstakri línu opinni
fyrir þá skipbrotsmanna, sem
kynnu að vilja hringja heim taf-
arlaust.
Nú kom ný tilkynning frá
Montcalm: Björgunaraðgerðum
hœtt. Sjáum ekki fleiri lifandi á
slyssvœðinu. Slagsíða Lakoniu
nú tíu gráður á stjórnhorða.
Möstur og skorsteinar standa
ennþá, en öll yfirbyggingin
hrunin. Skrokkurinn tútnar út af
hitanum innifyrir. Við erum með
hundrað og sextíu og sjö farþega,
sjötíu og sjö skipverja og fimmt-
án lík um borð. Fjórir alvarlega
slajsaðir verða fluttir yfir í Strad
heden. Síðan förum við tafar-
laust af stað til Kasablanka.
Nú þegar var það ljóst að
björgunaraðgerðirnar voru ein-
hverjar þær umfangsmestu í allri
sögu sjóferða.
Fyrir utan þá skipbrotsmenn,
sem voru um borð í Montcalm
og Salta á hraðri ferð til Kasa-
blanka og Madeiru, voru nokkrir
um borð í Rio Grap.de og Charl-
esville. Salta mun hafa tekið ná-
lægt fimm hundruðum um borð
um þetta leyti. Samkvæmt venju
yfirgaf skipstjóri Lakoniu skip
sitt síðastur manna. Hann hét
Matteos Sarbis. Honum var
bjargað um borð í Charlesville.
Þegar á eftir komst eldurinn í
olíubirgðir Lakoniu, fimm
hundruð tonn og þar með sprakk
hún.
Einu sinni enn flaug ég yfir
flakið. Lakonia lá á hliðinni, og
sá varla í hana fyrir eldi og
reyk. Hún hallaðist gífurlega á
stjórnborða og afturendinn sökk
stöðugt. Ég sá nafnið ennþá milli
skorsteinanna. Svo kom hvellur-
inn, þegar olíugeymarnir
sprungu. Þegar við snerum og
flugum yfir staðinn aftur sáum
við ekkert nema reyk og eld.
Berfættir, klæðalausir og í
sorglegu ásigkomulagi komu
skipbrotsmennirnir í land —
karlar, konur og börn. Konur í
náttkjólum einum fata, karlmenn
í náttfötum. Andlitssvipur flestra
var tryllingslegur. Margir voru
slasaðir, aðrir veikir af því að
drekka sjó, nokkrir voru að því
komnir að fá taugaáfall. Flestir
voru og reiðir. Þeir sem til Mad-
eira voru fluttir fengu inni á
Funchal Hotel, þar sem allt var
prýtt og skreytt fyrir jólin. En
meðal þessa fólks ríkti engin
jólagleði. Því voru gefin föt og
dálítið af peningum, en flestar
flíkurnar fóru því illa eða alls
ekki. Fáeinir harðsnúnir náung-
ar fóru beint á hótelbarinn og
hófu drykkju. En því máttu þeir
hætta fljótlega. Magar þeirra
þoldu ekki áfengið.
Þegar skipsbrotsmennirnir
fréttu að annað grískt skip,
Arkadia, rúmlega tuttugu þús-
und og sex hundruð tonn, ætti
að koma til Funchal á jóladag
og flytja þá aftur til Southamp-
ton, harðneituðu þeir að taka það
til greina. Þeir vildu ekki ferð-
ast með systurskipi Lákoniu.
Bræðin sauð í þeim og sex manna
nefnd frá þeim sótti fund brezka
konsúlsins í borginni. Þeir höfðu
ljóta sögu að segja honum.
— Jafnskjótt og heyrðist í
neyðarflautunum komst allt á
algera ringulreið. Enginn yfir-
maður reyndi að hafa stjórn á
neinu. Einn okkar var meira að
segja neyddur til að taka af sér
björgunarvestið og afhenda það
skipverja. Og í bátnum voru
grísku skipverjarnir ekki betri.
Þeir reru í áttina að flakinu en
ekki frá því. Við vorum á floti
í sjö klukkustundir áður en Salta
fiskaði okkur upp. Þegar Salta
kom að okkur, klifruðu skip-
verjarnir fyrstir manna upp
reipstigana, sem látnir voru síga
niður til okkar.
Annar skipbrotsmaður sagði:
— Og svo er ætlast til að ég
fari heim með Arkadiu? Nei,
segðu heldur hinn sem þú kannt!
Ég stíg aldrei framar fæti um
borð í grískt skip, nei, ekki einu
sinni fyrir milljón!
Hversvegna var spurt.
— Vegna þess að ég hef séð
hvernig grískir sjómenn hegða
sér. Ég get fullyrt að það var
viðurstyggilegt. Þeir tróðu sér
niður í bátana á undan konum
og börnum og þegar þangað var
komið, vissu þeir ekkert hvað
gera skyldi. Báturinn sem ég
lenti í var ofhlaðinn. Enginn
grísku sjómannanna þar kunni
áralagið. Annan eins ræfildóm
hef ég aldrei séð!
Tveir starfsmenn brezku ferða-
skrifstofunnar, sem skipulagt
hafði ferðina, voru kyrrir um
borð fimm tíma eftir að neyðar-
flautan gall. Þeir hjálpuðu til
allt hvað þeir gátu.
— Það er enginn vafi á því að
Grikkirnir hegðuðu sér eins og
svín, sögðu þessir menn báðir.
Þeir slógust við farþegana um
pláss í bátunum. Við vorum um
borð eins lengi og við gátum, en
þegar hitinn varð óþolandi, sett-
um við á okkur björgunarvestin,
stigum upp á borðstokkinn og
stukkum. Ein flugvélanna benti
einu skipanna á okkur.
Sama kvöld voru tvær gamlar
konur og sjö karlmenn jörðuð í
brezka kirkjugarðinum í Fun-
chal. Aðeins einn þessara níu
hafði reynzt unnt að þekkja,
Ernst Smedding ofursta, fyrrum
í þýzka hernum. Rússar höfðu
haldið honum föngnum í Síberíu
í yfir tíu ár. Hann hafði þolað
kuldann, niðurlæginguna og
eymdina í Síberíu, en kaldi sjór-
inn við Madeiru bugaði hann.
Tuttugasta og áttunda desem-
ber komu fimmtíu og sjö skips-
brotsmanna til Lundúnaflugvall-
ar. Vitnisburðir þeirra voru mjög
í sömu átt og hér hafa verið
raktir.
— Hefði ég haft byssu hefði
ég skotið á Grikkjaskepnurnar,
sagði einn. Ég varð að grátbiðja
þá um pláss í bát fyrir konuna
mína. Það var afkáralegt og
hræðilegt. Það tók hálftíma að
koma hverjum báti út, allur út-
búnaðurinn var kolryðgaður
innundir málningunni.
Annar sagði:
— Ég hygg ég hafi fyrstur
manna séð rjúka úr hárgreiðslu-
stofu kvenna um borð, eða með-
al þeirra fyrstu. Síðan gall neyð-
arbjallan, og jafnskjótt fóru sjó-
mennirnir að æpa sem óðir væru.
Þeir voru gripnir ofsahræðslu.
Enginn skipverji hreyfði fing-
ur til hjálpar farþegunum. Hefði
áhöfnin gert skyldu sína, efast
ég um að nokkur hefði farizt.
Einn vitnisburður enn:
— Áhöfnin gerði ekkert til að
hjálpa farþegunum. Með einni
undantekningu. Ég sá sjómann
halda á lítilli stúlku um borð í
björgunarbát. Þegar við lcomum
að Salta var reipstiga kastað
niður til okkar og einn af áhöfn-
inni þar hrópaði niður: „Kon-
ur og börn fyrst!“ En Grikkirn-
ir ruddust upp stigann og hrintu
okkur farþegunum tillitslaust til
hliðar. Björgunarbátarnir voru
líka svo illa útbúnir, að það var
41. tbi. VIKAN 31