Menntamál - 01.09.1936, Blaðsíða 8

8(5
menntAmái.
hessar staðreyndir að vísu torskildar, en með öllu órengj-
anlegar.
Barnið fæðist ákaflega ósjálfbjarga, en á sér mikla
þroskavænd. Þroskaþörf þess og þroskahæfni vekja upp-
eldisönn umhverfisins. Þroskahæfni barnsins og uppeldis-
lineigð fullorðinna mynda streng, undinn af tveim jafn-
gildum þáttum. Þáð er menntunin. Hinn snjallasti mennt-
gjafi fengi engu áox-kað, ef ekki væri þroskaliæfni barns-
ins fyrir hendi. Á hinn bóginn yrði hið vænlegasta harn
ósjálfbjarga fáviti án uppeldisins. Þroskahæfni og uppeld-
ishneigð eru náíengd hugtök, sem eigi má aðskilja. Barnið
er hvorki mjúkur leir, sem mcnntgjafinn geti mótað eftix
vild, né sjálfþroska hlóm, sem honum beri aðeins að verja
truflandi áhrifum! Þroskahæfnin er háð sérleik einstak-
lingsins, en þarfnasl jafnframt glæðandi og leiðandi
menntunaráhrifa.
Ilin eðlisbundnu lengsl þroskahæfni og uppeldishneigð-
ar koma nánast lil greina, er ákveða skal markmið upp-
eldisins. Við tamningu dýra höfum vér nytsemi eina fyrir
augum. í uppeldi barna slefnum vér að siðferðilegu tak-
marki. Ástæða þessa mismunar er sú, að i barninu er fólg-
inn neisti siðgæðisvitundar, sem krefst þess, að vér skoð-
um hann sem tilgang, en bannar oss að skoða liann sem
eintómt tæki. Siðgæðisvitundin er kjarni uppeldishneigð-
arinnar. Sönn uppeldishneigð er ávallt þrungin fórnarþrá
til vaknandi siðgæðisvitundar harnsins. Æðsta markmið
uppeldisins er hin alþroska siðgæðisvitund: göfugmennið.
Göfugmennið sem markmið uppeldisins er sérfirrð ósk-
mynd (ahslractes idcal). Sem slík á hún þrá manna og
ókvarðar meginstefnu uppeldisins. En tóm sérfirrðarinnar
krefst fyllingar i ákveðinni sérhæfð (concretio). „Göfgun
mannkynsins“ er í raun rétlri innantómt huglak, sem leið-
ir hvern þann afvega, er álitur það einhlítan leiðarvísi.
Þjóð og tunga sérliæfa (konkretisieren) markmið uppeld-
isins að nokkru. Einstaklingurinn er hundinn menningu