Menntamál - 01.04.1961, Síða 15

MENNTAMÁL
5
staðar fengið. Og á andlegu sviði, þar sem framlag okk-
ar hefur verið og verður ætíð merkast og mest, skipum
við naumast þann sess, sem við helzt vildum gera okkur
í hugarlund að við skipuðum eða ættum að skipa. Dýrmæti
íslenzkra bókmennta verður naumast orðum aukið. En
ekki er það víða — varla utan nánustu frændþjóða — sem
þekking á íslenzkum bókmenntum er talin nauðsynlegur
þáttur jafnvel hinnar ágætustu menntunar. Njálssaga er
sennilega annað mesta skáldverk evrópskra miðaldabók-
mennta, en margur ágætur miðaldafræðingurinn gengur
þess dulinn, sér að meinalausu, að því er bezt verður séð.
Smæð okkar .og fjarlægð frá öðrum þjóðum er söguleg
staðreynd, og engin aukning flugtækninnar nægir til að
afmá afleiðingar þeirrar staðreyndar.
Og enn er þess að minnast um smæð okkar, sem mörg-
um kann að þykja hvað þyngst á metum ótta og kvíða í
dag. f stærðfræði atómstyrjaldar er sá fólksfjöldi, er
fsland byggir, aukastafur einn. Ég hef heyrt amerískan
fréttamann — hásiðaðan mannúðarmann og skylduræk-
inn gagnrýnanda sinnar eigin þjóðar — jafna saman
íbúatölu íslands og iðnaðarborgarinnar Flint í Michigan,
er hann ræddi um hugsanleg áhrif íslands á stríð eða frið
í Evrópu. Ein lítil iðnaðarborg mun varla sú stærsta fórn,
sem risaþjóðirnar, er að næstu heimsstyrjöld mundu
standa, telja sér gerlegt að færa.
Ég er hér engan veginn að leika mér að grýlum, né er ég
heldur að reyna að smækka ísland og hlutskipti þess eða
hlutverk í nútíð og framtíð. Síður en svo. Ég vil minna
á það, að í vísunni, sem ég vitnaði í áðan, er Matthías
Jochumsson ekki að barma sér fyrir íslands hönd: vísan
er upphafið að bjartsýnu og vondjörfu hvatningarkvæði.
Ég er heldur ekki að bera neinni þjóð á brýn kaldrana eða
kæruleysi eða illan hug í íslands garð. Meðal þjóða heims-
ins erum við hvorki ver né betur settir en efni standa til.
Ég er aðeins að benda á eitt gleggsta dæmið um þær ögr-