Menntamál - 01.04.1961, Síða 17

MENNTAMÁL
7
mennt leggur á einstaklinginn og afrek hans. Hann verð-
ur að finna annan mælikvarða, sem betur hæfir því, sem
hann í hugskoti sínu veit að er kjarni hins sanna gildis
hans. Takist honum það, er hann hólpinn, enda sannleik-
anum nær, að okkar siðferðishyggju. Takist honum það
ekki, er hann óánægður og órór og tvístrar sálarorku
sinni í ófrjóa sjálfsaumkun og sjálfsþótta á víxl.
Við fslendingar erum óánægð og óró þjóð. Um það ber
vott annarsvegar gagnrýnislaus ánægja með það, sem
við teljum okkur til gildis, hinsvegar jafngagnrýnislaus
eftirsókn eftir háttum og siðum stærri þjóða og óþols-
nöldur um allt, sem við óttumst að kunni að bera keim af
smæð okkar og afskekktri legu landsins. Við stærum okk-
ur af því að tala tungu, sem enginn annar skilur, en ber-
um okkur upp undan því, að ljóðskáldin okkar skuli ekki
ná til alls heimsins. Við gortum af hinni sérkennilegu
náttúru landsins, en förum hjá okkur, sé það nefnt, að
hér vaxa ekki stórir skógar. Við teljum okkur það til gildis,
að forfeður okkar skuli hafa nagað skóbætur í hallærum,
en ef felldur er sá hlutlægi vísindadómur, að fsland sé á
mörkum hins byggilega menningarheims, ætlum við æfir
að verða. Við hörmum flótta úr sveitunum, en fögnum
þeim verklegu framförum, sem valdar eru að honum, og
miklumst af stórborginni Reykjavík. Þannig mætti lengi
telja það, sem við viljum hvorki halda né sleppa.
Hér er ekki um að ræða einfalda ósamkvæmni eða
skort á rökvísi. Við erum í ósátt við sjálfa okkur; við er-
um orðnir á eftir okkur sjálfum: þróunin er farin fram
úr okkur. Ég ítreka það, sem ég hef þegar drepið á, að
þetta virðist ekki hamla okkur í athöfn eða starfi. Það
er eins og við séum ekki í neinum vafa um hvað við eig-
um að gera. En við virðumst ekki vita, hvað við eigum
að hugsa, hvað við eigum að láta okkur finnast. Aldrei
hefur þjóðinni verið meiri þörf á þekkingu á sjálfri sér,
eðli sínu og ástandi en nú.